शहरात इंग्रजी माध्यमाच्या शाळा व सेमीच्या शाळांमधील पालकांकडे स्मार्टफोन किंवा अँड्रॉइड मोबाईलची उपलब्धता 75 टक्के पेक्षा अधिक आहे. परंतु मराठी माध्यमाच्या शाळांत शहरी तसेच ग्रामीण भागातही अवघ्या 25 ते 35 टक्केच पालकांकडे स्मार्टफोन आहेत. त्यामुळे एकाच शाळेतील शिक्षकांना सेमी व नॉनसेमी, असा भेद करता येत नाही. त्यामुळे ऑनलाइन शिक्षण हा कायमस्वरूपी किंवा शिक्षकासारखा प्रभावी पर्याय ठरू शकत नाही.
वर्गात विषय शिक्षकापुढे बसून खडू व फळा, यांच्या मदतीने होणाऱ्या अध्यापणाला “ऑनलाइन शिक्षण’ हा पर्याय होऊच शकत नाही. परंतु सध्या लॉकडाऊन असल्याने पर्यायी व्यवस्था म्हणून वरच्या म्हणजे इयत्ता नववी ते बारावीच्या वर्गातील स्वतंत्र मोबाईल असणारे विद्यार्थी पालकांच्या मार्गदर्शनाखाली अभ्यास करू शकतात. मोबाईल पालकांकडे असतात. कामामुळे पालक दररोज पूर्णवेळ घरी थांबू शकत नाहीत. पालक जेव्हा घरी असतील, तेव्हा सकाळी काही वेळ व रात्री काही वेळ विद्यार्थ्यांना मोबाईल उपलब्ध होऊ शकतात. अभ्यासाविषयी शिक्षकांकडून आलेल्या लिंक ओपन करणे, व्हिडिओ पाहणे, त्यासाठी एखादे नवीन ऍप डाऊनलोड करणे, पाठवलेला आशय वाचून त्याखालील प्रश्नाची उत्तरे लिहणे, आदी प्रक्रीया होऊ शकते. तथापि, त्यातही मोबाईलची रेंज, नेट कनेक्टिव्हिटी, डाटा आवश्यक असते. तो बहुतेक ठिकाणी उपलब्ध होत नाही.
शहरात इंग्रजी माध्यमाच्या शाळा व सेमीच्या शाळांमधील पालकांकडे स्मार्टफोन किंवा अँड्रॉइड मोबाईलची उपलब्धता 75 टक्के पेक्षा अधिक आहे. परंतु मराठी माध्यमाच्या शाळांत शहरी तसेच ग्रामीण भागातही अवघ्या 25 ते 35 टक्केच पालकांकडे स्मार्टफोन आहेत. त्यामुळे एकाच शाळेतील शिक्षकांना सेमी व नॉनसेमी, असा भेद करता येत नाही. त्यामुळे ऑनलाइन शिक्षण हा कायमस्वरूपी किंवा शिक्षकासारखा प्रभावी पर्याय ठरू शकत नाही.
जे शिकलेले पालक स्वतः लक्ष्य घालून मोबाईलवर आलेला अभ्यास मुलांकडून दिलेल्या वेळेत करून घेतील, तेथे काही अंशी यश निश्चित मिळेल. शिवाय मुले आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यास सक्षम होतील. इंटरनेटवर माहितीचा खजिना उपलब्ध आहे. तसेच वेगवेगळ्या साईट्सही उपलब्ध आहेत. मुले एका स्वतंत्र खोलीत दार लावून बसतात, तेव्हा ते नेमके काय करतात? हे किती वडील किंवा आई पाहू शकतात? नको ते व्हिडिओ पाहणे, अभ्यासाऐवजी मित्रांशी चॅटिंग करणे, टिकटॉकवर व्हिडीओ अपलोड करणे, तरुण मुलांचे स्टेटस पाहणे, फेसबुकवरील पोस्ट पाहून तसे करण्याचा प्रयत्न करणे, हे अतिरिक्त धोके निर्माण होत आहेत. हे दुर्लक्षून चालणार नाही. परीक्षा बुडल्याव्यातिरिक्त मुलांचेही फारसे शैक्षणिक नुकसान यावर्षी झालेले नाही. पंधरा दिवस फक्त शाळा उशिरा सुरू होऊ शकतात. ते नुकसान दिवाळीची, नाताळची किंवा उन्हाळ्याची सुट्टीत वाढ करून भरून काढण्यासारखे आहे. प्राथमिक वर्गाचे कामकाजाचे दिवस तसेही कमीच असतात.
ग्रामीण भागात व शहरातील झोपडपट्टीत राहणाऱ्या पालकांचा व पाल्यांचा उदरनिर्वाहाचा प्रश्न आहे. त्यांना ऑनलाइन शिक्षणासाठी अँड्रॉइड मोबाईल घेण्यास सांगण कितपत योग्य आहे? तेव्हा उशिरा का होईना शाळा सुरू होऊ द्या. सर्वच प्रश्न बऱ्याच अंशी सुटतील. मोबाईलच्या मदतीने संस्कारमूल्ये, व्यायामाचे महत्त्व कसे विशद करणार. मोबाईल हे तातडीच्या सूचना देण्यासाठी, आवश्यक माहिती कमीतकमी वेळेत एकत्रित करण्यासाठी उपयुक्त साधन आहे. ऑनलाईन शिक्षणासाठी संगणक साक्षरताही आवश्यकता आहेच. पालकांच्या व शिक्षकांच्या सक्रिय सहभागाशिवाय ऑनलाइन शिक्षण प्रभावी ठरूच शकत नाही.
प्राचार्य अशोक दोडके,
रेसिडेन्शिअल माध्यमिक व
उच्च माध्यमिक विद्यालय, नगर.