अहो, रस्ते करून-करून किती मोठे करणार? फ्लायओव्हर आणि सबवे तरी किती बांधणार? गाड्यांची संख्याच कमी व्हायला पाहिजे. नाहीतर प्रदूषणाने घुसमटून मरू एक दिवस आपण. मेट्रो, मोनोरेल आणि लोकलच्या फेऱ्या तरी वाढवून-वाढवून किती वाढवणार? खूप लोक “बाहेरून’ इथं आलेत. फुगून-फुगून अखेर शहर फुटून जाईल आपलं. हे “लोंढे’ वेळीच रोखायला हवेत; नाहीतर आपली काही धडगत नाही… इत्यादी, वगैरे!
ही वाक्यं काही नवीन राहिलेली नाहीत आणि प्रत्येक आठवड्याच्या शेवटी आपली फुफ्फुसं साफ करण्यासाठी शहर सोडून पर्यटनस्थळी गर्दी करणाऱ्यांचे लोंढेही वाढत चाललेत. अशा निसर्गरम्य ठिकाणी शहरांमधून येणारे लोक “बाहेरचे’ असतात आणि त्यांचे “लोंढे’ स्थानिक पर्यावरण खराब करत असतात. एकंदरीत काय, तर इकडून तिकडे ये-जा सुरूच आहे. गावांमधून लोक “जगायला’ शहरात जातात आणि शहरातून लोक “जिवंत राहायला’ गावात जातात. दोन्हीकडे तुडुंब गर्दी आहे.
पर्यावरण दोन्हीकडचे रसातळाला चाललंय; पण ही “ट्रॅफिक’ कमी केली तर दोन्हीकडे माणसं बऱ्यापैकी जगू शकतील, असा विचार करून धोरणं काही बनवली जात नाहीत. शहरातल्या प्रदूषणाची काळजी असणारे आणि गाड्यांची संख्याच मर्यादित हवी, असं म्हणणाऱ्याला स्वतः गाडी घेताना त्याची आठवण राहत नाही. किंबहुना पेढे वाटून तो गाडी घेतल्याचा आनंद साजरा करतो. दुसऱ्या दिवसापासून पुन्हा नाकं मुरडायला मोकळा!
एक्झॅक्टली अशीच परिस्थिती अवकाशातही निर्माण झालीय. तिथं ट्रॅफिक जॅम होणं हीसुद्धा आता “जर-तर’ची गोष्ट राहिलेली नाही. उलट इथल्यासारखेच प्रश्न आता तिथेही उद्भवलेत. गावातून शहरात स्थलांतर करून वैतागलेली मानवजात परग्रहावर स्थलांतर करून तिथं वस्ती करण्यासाठी चाचपणी करू लागलीये. ज्यांचे खिसे तुडुंब भरलेत ते आता हिलस्टेशनला किंवा परदेशात पर्यटनाला जाण्याऐवजी थेट अंतराळात फेरी मारण्यासाठी उतावीळ झालेत. अंतरिक्ष पर्यटनासाठी कंपन्या “बुकिंग’ वगैरे करू लागल्यात.
आख्ख्या दुनियेची “कम्युनिकेशन क्रांती’ छोट्या-छोट्या कृत्रिम उपग्रहांवर अवलंबून आहे. एकाच वेळी जास्तीत जास्त उपग्रह अवकाशात सोडण्याचा “विक्रम’ आपण करू लागलो आहोत. बऱ्याच उपग्रहांचं आयुष्य मर्यादित असतं. परंतु त्यानंतरही त्यांचे अवशेष अंतरिक्षात फिरत राहतात. एका खासगी कंपनीनं पहिलं “लॉंचिंग’ यशस्वी झाल्यानंतर तब्बल 2300 उपग्रहांची मालिकाच अवकाशात सोडली. ते उपग्रह अजूनही आपापल्या कक्षेत फिरतायत. एकेकाळी सरकारी क्षेत्रात असलेल्या या संशोधन क्षेत्रात आता खासगी कंपन्या शड्डू ठोकून उभ्या आहेत. लवकरच अंतरिक्षातही मौजमजेची केंद्रं उभी राहतील… म्हणजे, तरंगू लागतील! मग फुगलेल्या खिशातला सगळा कचरा अंतरिक्षात “डम्प’ होऊ लागेल. काही अतिरिक्त शौकीन तिथेच “डेस्टिनेशन वेडिंग’ करून फोटो, व्हिडिओ व्हायरल करतील.
थोडक्यात, ट्रॅफिक जॅम, प्रदूषण आणि अपघाताच्या बातम्या काही वर्षांनंतर अवकाशातून अपेक्षित आहेत. सुरुवातीच्या हौशी अंतरिक्ष पर्यटकांनी लिहिलेली प्रवासवर्णनं नंतर कुणी वाचणारसुद्धा नाही. ही “फॅन्टसी’ बिलकूल नाही. अवकाशातल्या हजारो उपग्रहांमुळे संशोधकांना दुर्बिणीतून ग्रहतारे दिसणं अवघड झाल्याची बातमी ऑलरेडी आलेली आहे. गंमत म्हणजे, यावर उपाय म्हणून संशोधकांसाठी एक वेबसाइट तयार होतेय. हा “नवा अडथळा’ टाळण्यासाठी दुर्बिणीचं तोंड कुठल्या दिशेला वळवावं, याची माहिती त्यावर असणारंय म्हणे!