तुळस
फार पूर्वीपासूनच तुळशीला रोगनिवारक औषध म्हणून मान्यता मिळालेली आहे. तिच्यातील आरोग्यदायी गुणांमुळेच तिला धार्मिक महत्त्वही प्राप्त झाले आहे. तुळशीच्या काळी तुळस आणि पांढरी तुळस अशा दोन जाती आहेत. काळी तुळस बहुगुणी असते, म्हणूनच ती प्रत्येकाच्या घरात असावीच.
गुणधर्म :
तुळस हृदयास हितकारक, चक्षुष्य आणि कृमींचा नाश करणारी आहे. तुळशीतून निर्माण होणारा वायू अशुद्ध हवेचा नाश करतो. तुळस तीव्र, उष्ण, तिखट, सुगंधी, लघु, दीपक तसेच रुक्ष आहे. ती वायू, कफ, खोकला, सूज, कृमी, उलटी, त्वचारोग तसेच मूत्रविकारात गुणकारी आहे.
औषधी उपयोग :
रोज तुळशीची 15-20 पाने वाटून दोन ते तीन चमचे रस प्राशन करावा. रोज अनुशापोटी तुळशीचा दोन-तीन चमचे रस सेवन केल्याने शरीर शक्तिशाली बनते व कांती नितळ होते. तसेच स्मरणशक्तीतही वाढ होते. तुळशीची पाने, आले आणि गवती चहा उकळून तयार केलेला काढा अत्यंत स्वादिष्ट तसेच गुणकारी असतो. मलेरियाच्या तापावर तुळशीचा रस परिणामकारक असतो. या रसामुळे सर्दी व डोकेदुखी कमी होते. हा रस मूत्रपिंडास कार्यक्षम बनवतो व रक्तातील कॉलेस्टेरोलचे प्रमाण कमी करतो. रातांधळेपणा असेल तर तुळशींचा रस दिवसातून दोन वेळा दोन दोन थेंब डोळ्यात घालावा. अंगावर पित्त उठले असता त्यावर तुळसरस चोळावा. कानदुखी असेल तर तुळसरस कानात घालावा. तुळशीच्या रससेवनाने भूक चांगली लागते. आम्ल, मुरडा, कोलायटीस यांसारख्या पचनसंस्थेच्या विकारांमध्ये हा रस औषधी आहे. तुळशीचा एक चमचा रस आणि आल्याच्या एक चमचा रस मधाबरोबर घेतल्यास ताप, खोकला, आणि दमा कमी होण्यास मदत होते.