आईचे महत्त्व, त्याग, प्रेरणा इत्यादी… पण या अथांग भूमीवरील एक दुर्लक्षित आई म्हणजे काळी माती. स्वतःच्या रंग रूपाबद्दल जराही कॉम्प्लेक्स न बाळगणारी, कोणतेही सौंदर्य प्रसाधन न वापरता कायमच अद्वितीय असणारी, दिसणारी. हातात “अंतरमायाजाल’ असणारे तंत्रज्ञान न वापरणारी, सगळ्यांनी कायम गृहीत धरलेली, अशी आपली आई. ही काळी आई धनधान्य देई, जोडती मनाची नाती.
दूरदर्शनवरच्या “आमची माती आमची माणसे’ या कृषिविषयक कार्यक्रमाचे शीर्षक गीत असे असायचे. “काळ्या मातीत मातीत तिफन चालते’ असे आपल्या बालपणापासून आपण पाहिलेले, ऐकलेले आणि अनुभवलेले. आपले सर्वस्व असलेली ही “आई’ नैसर्गिक सुपीकता, उपयुक्तता यांचे आव्हान समर्थपणे पेलणारी, पण आता नैसर्गिक साधन संपत्ती, पर्यावरणाचे नैसर्गिक स्रोत कमी होत जाणे, उपजाऊ जमिनीचे प्रमाण, क्षेत्र कमी होत जाणे.
विविध सुधारणांसाठी भूसंपादन, विविध अनैसर्गिक क्षार, घटक यांच्यामुळे झालेले नुकसान. परिणामी शेती संबंधित पूरक रोजगार व्यवसाय बंद पडताना दिसू लागले.
मृदा परीक्षण, सेंद्रिय शेतीचे महत्त्व, नैसर्गिक उपयुक्तता टिकवण्यासाठी विविध उपाययोजनांची आवश्यकता याची दैनंदिन जीवनात गरज आहे. आयुर्वेदिक वनस्पती यांचा प्रसार व त्याचे जीवन मूल्य कायम राहण्यासाठी आपल्या “काळी आई’चे आपणच योग्य प्रकारे जतन संवर्धन केले पाहिजे. नाहीतर आपल्या पुढच्या अनेक पिढ्यांना ही काळी आई कदाचित दिसणार पण नाही. म्हणून या काळ्या आईची काळजी घ्यायला हवी.
– मेघना कालेकर