आज 14 सप्टेंबर 2022 रोजी आपला देश हिंदी दिवस साजरा करत आहे. करोडो लोकांची मातृभाषा हिंदीचा प्रचार करण्यासाठी दरवर्षी हा दिवस आयोजित केला जातो. भारताच्या जवळपास निम्म्या भागात हिंदी भाषा वापरली जाते. याशिवाय इतरही अनेक देश आहेत जिथे हिंदी भाषिकांची संख्या लक्षणीय आहे. हिंदीचा प्रचार आता देशापासून परदेशात होत आहे. या हेतूने आजची तारीख दरवर्षी राष्ट्रीय हिंदी दिवस म्हणून पाळली जाते. या बातमीत आम्ही तुम्हाला हिंदी भाषेशी संबंधित काही रंजक गोष्टी सांगणार आहोत. चला तर, जाणून घेऊया.
* ‘हिंदी’ हे नाव पर्शियन भाषेतून आले !
होय, तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की हिंदी हे नाव पर्शियन भाषेतून आले आहे. हिंदी म्हणजे सिंधू नदीची भूमी. भारतातील सिंधू संस्कृती खूप प्राचीन होती हे सर्वांनाच माहीत आहे. ते सिंधू नदीच्या काठावर वसले होते. त्यामुळे पर्शियन लोक सिंधूच्या काठावर राहणाऱ्या लोकांना हिंदू आणि त्यांच्याकडून बोलल्या जाणार्या भाषेला हिंदी म्हणत.
* देशात सुमारे 50 कोटी लोक बोलतात हिंदी
सध्या भारतात जवळपास 50 कोटी लोक हिंदी भाषा वापरतात. याशिवाय परदेशातही हिंदी भाषिक लोकांची संख्या मोठी आहे. या प्रचंड संख्येमुळे हिंदी ही जगातील तिसरी सर्वाधिक बोलली जाणारी भाषा मानली जाते. जगाबद्दल बोलायचे झाले तर सुमारे 600 दशलक्ष लोक हिंदी भाषा वापरतात.
* इतर देशांत लाखो हिंदी भाषिक
होय, हिंदी भाषा केवळ भारतीय भूभागापुरती मर्यादित नाही. भारताव्यतिरिक्त मॉरिशस, फिजी, सुरीनाम, गयाना, त्रिनिदाद आणि टोबॅगो आणि नेपाळ या देशांमध्येही हिंदी मोठ्या प्रमाणावर बोलली जाते. शतकानुशतके भारतातून इतर देशांमध्ये स्थायिक झालेल्या भारतीयांनी परदेशात आपली मातृभाषा आजवर जपली आहे.
* हिंदी ही राष्ट्रभाषा नाही ?
हिंदी ही राष्ट्रभाषा नसून राजभाषा आहे. 14 सप्टेंबर 1949 रोजी देवनागरी लिपी हिंदी ही भारताची अधिकृत भाषा म्हणून स्वीकारली गेली. त्याच वेळी, 26 जानेवारी 1950 रोजी घटनेच्या कलम 343 नुसार हिंदीला अधिकृत भाषा म्हणून मान्यता मिळाली. याशिवाय इंग्रजीलाही मान्यता मिळाली आहे. राज्ये स्वतःची अधिकृत भाषा ओळखण्यास स्वतंत्र आहेत.
* जागतिक हिंदी दिवस आणि राष्ट्रीय हिंदी दिवस वेगवेगळे
हिंदी दिवस वर्षातून दोनदा 10 जानेवारी आणि 14 सप्टेंबर रोजी साजरा केला जातो. 10 जानेवारी रोजी जागतिक हिंदी दिवस आणि 14 सप्टेंबर रोजी राष्ट्रीय हिंदी दिवस साजरा केला जातो. मात्र, दोघांचाही उद्देश हिंदीचा प्रसार हा आहे. पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या सरकारने संसदेत 14 सप्टेंबर हा दिवस हिंदी दिवस म्हणून साजरा करण्याची घोषणा केली. 14 सप्टेंबर 1953 रोजी अधिकृतपणे राष्ट्रीय हिंदी दिवस साजरा करण्यात आला.
* इंग्रजीत घेतलेले हिंदी शब्द
अवतार, बांगला, गुरु, जंगल, खाकी, कर्म, लूट, मंत्र, निर्वाण, पंच, पायजमा, शरबत, शाम्पू, ठग, तुफान आणि योग अशा अनेक इंग्रजी शब्दांसह इंग्रजी शब्द हिंदीतून आले आहेत.