डॉ. महेश बरामदे
कोव्हिड-19 अर्थात करोना बाधितांचा आणि मृतांचा आकडा विविध देशांमध्ये वाढत आहे. बाधितांवर उपचार करण्यासाठी रुग्णालये आणि डॉक्टर कमी पडत आहेत. अशा स्थितीत ज्या व्यक्तींमध्ये करोनासदृश लक्षणे दिसून येतात, त्यांना थेट रुग्णालयात पाठविण्याऐवजी “होम क्वारंटाइन’ ठेवणे हा एक पर्याय असतो.
करोनाची लक्षणे इतर सामान्य आजारांसारखीच असल्यामुळे साधी शिंक आली तरी लोक घाबरत आहेत. वस्तुतः सर्दी, खोकला, कफ, घशात खवखवणे, ताप येणे या गोष्टी साध्या स्वरूपाच्या आजाराची लक्षणे असू शकतात. अनेकदा जी लक्षणे दिसल्यावर लोक औषधसुद्धा न घेता बरे होतात, अशी लक्षणे आज भीतीदायक ठरली आहेत. सर्दी-पडसे किंवा खोकला-ताप या गोष्टी करोनाशी संबंधित असतीलच असे नाही. परंतु सध्याच्या विचित्र परिस्थितीत कोणतीही शक्यता नजरेआड न करता काळजी घेणेच इष्ट ठरते. घरातील एखाद्या व्यक्तीमध्ये अशी लक्षणे दिसून येताच काळजी घेणे अत्यावश्यक आहे.
सर्वप्रथम आजारी व्यक्तीला घरात स्वतंत्र खोली देणे आवश्यक आहे. घरातील इतर खोल्यांपासून दूरची खोली देणे शक्य असल्यास ते अधिक चांगले. जर घरात “मास्टर बेडरूम’ असेल, म्हणजेच या बेडरूमलाच ऍटॅच बाथरूम असेल तर अधिक चांगले. अशी खोली रुग्णाला दिल्यास त्याचा इतरांशी संपर्क येण्याची शक्यता कमीत कमी राहील. रुग्णाला आवश्यक असणाऱ्या सर्व वस्तू त्याच्या स्वतंत्र खोलीतच त्याला पुरवाव्यात. या स्वतंत्र खोलीत घरातील इतर कोणालाही जाऊ देऊ नये. लहान मुलांवर विशेष लक्ष ठेवणे आवश्यक असते. चुकूनसुद्धा लहान मुले रुग्णाच्या खोलीत जाणार नाहीत याची काळजी घ्यावी. मुख्य म्हणजे, घरात पाळीव प्राणी असतील, तर त्यांनाही रुग्णाच्या संपर्कात येऊ देऊ नये.
रुग्णाची शुश्रूषा करणाऱ्या किंवा त्याला हवे-नको पाहणाऱ्या व्यक्तीनेही हाक मारताक्षणी रुग्णाच्या खोलीत धावत जाण्याची गरज नाही. अशा व्यक्तीने सर्वप्रथम आपले नाक आणि तोंड मास्कने किंवा रुमालाने झाकावे. रुग्णापासून एक मीटर अंतरावर राहूनच त्याच्याशी संवाद साधावा. स्वतःचा हात आपल्या नाकाला, तोंडाला किंवा डोळ्यांना लावू नये. खरे तर रुग्णाची देखभाल करण्यासाठी, त्याला हवे-नको पाहण्यासाठी घरातील एकाच व्यक्तीची निवड करणे चांगले. रुग्णाजवळ जाताना अशा व्यक्तीने हातात ग्लोव्हज घालावेत. रुग्णाला भेटून बाहेर आल्यावर हे ग्लोव्हज अशा ठिकाणी ठेवावेत, जिथे त्याला अन्य कुणी स्पर्श करणार नाही. रुग्णाला खोलीतून बाहेर आल्याबरोबर हात सॅनिटायझरने किंवा साबणाने स्वच्छ धुवावेत.
रुग्णाच्या खोलीच्या स्वच्छतेची विशेष काळजी घ्यायला हवी. संसर्ग झालेल्या व्यक्तीच्या आसपासची जागा नेहमी स्वच्छ असायला हवी. खोलीत थोडासुद्धा कचरा असता कामा नये. रुग्णाची वॉशरूम, बेड आणि रुग्णाने हाताळलेल्या किंवा खोलीतील इतर वस्तू दररोज स्वच्छ कराव्यात. रुग्णाला घरातील अन्य कोणत्याही वस्तूला स्पर्श करू देऊ नये. रुग्णाचा टॉवेल, भांडी, गॅजेट्स स्वतंत्र असावीत. इतरांच्या नित्याच्या वापराच्या वस्तू रुग्णाच्या संपर्कात येऊ देऊ नयेत. त्यामुळेच रुग्णाच्या सर्व नित्योपयोगी वस्तू वेगळ्या असणे आवश्यक आहे. जर रुग्णाचा स्पर्श घरातील इतर वस्तूंना झाला, तर संपूर्ण घरात विषाणूंचा फैलाव होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. अशा स्थितीत घरातील इतर व्यक्तींनाही आजाराचा संसर्ग होऊ शकतो.
संशयास्पद किंवा अनुमानित रुग्ण ज्यांच्या घरात आहे, त्यांनी संसर्गासंबंधीची उपयुक्त माहिती नेहमी घेत राहायला हवे. त्यासाठी सातत्याने डॉक्टरांच्या संपर्कात राहणे आवश्यक आहे. हेल्थ केअर सेंटरशी संपर्क ठेवून रुग्णाच्या लक्षणांमध्ये झालेले छोटे-छोटे बदलही कळवत राहणे गरजेचे आहे. लक्षणांमधील बदलांबरोबरच रुग्णाचे वय विचारात घेणे अत्यंत आवश्यक असते. करोनाचा विषाणू वयोवृद्ध व्यक्तींना अधिक घातक ठरत असल्याचे दिसून आले आहे. ज्यांची प्रतिकारशक्ती चांगली आहे, असे रुग्ण करोनाचा संसर्ग झाल्यानंतरसुद्धा बरे होत आहेत. त्यामुळे घाबरून जाण्याचे कारण नाही.
तथापि, घरात असलेल्या रुग्णाचे वय जर अधिक असेल तर त्याच्यात दिसणाऱ्या लक्षणांवर विशेष लक्ष ठेवणे आवश्यक आहे. रुग्णाची आरोग्यासंबंधीची माहिती, इतिहास आपल्याला माहीत असायला हवा. उच्च रक्तदाब, हायपरटेन्शन, मधुमेह असे आजार असणाऱ्या व्यक्तींच्या बाबतीत विशेष काळजी घ्यावी लागते. कारण हे आजार रुग्णाची प्रतिकारशक्ती कमी करणारे आहेत. दम्यासारखे जुनाट आजार असणाऱ्या रुग्णांच्या बाबतीतही हेच लागू पडते. करोनाची बाधा झाल्यास श्वसनसंस्था बाधित होते आणि रुग्णाला श्वास घेणे अवघड होते. असे होताना दिसल्यास रुग्णाला तातडीने रुग्णालयात न्यायला हवे.