अरुण गोखले
“”आजोबा आम्ही तुमच्या खोलीत खेळू?” नातवाने विचारले. मी “हो’ म्हणत त्याला विचारले “”अरे, पण तुम्ही माझ्या खोलीत काय खेळणार?”
त्यावर तो म्हणाला “”आम्ही गदायुद्ध खेळणार?”
“”काय गदायद्ध?” मी आश्चर्याने भुवया उंचावल्या. तोवर त्याचा मित्र चक्क दोन प्लॅस्टिकच्या गदा घेऊन आला आणि ते दोघेही माझ्या खोलीत खेळायला गेलेही.
मी विचार करत होतो की, या मुलांना या गदेची अचानक आठवण कशी काय झाली? तोच टीव्हीवरील तेच वीस पंचवीस वर्षांपूर्वीचे रामायण मालिकेच्या शीर्षक गीताची धून कानावर पडली आणि सारा उलगडा झाला. सध्या जुन्या धार्मिक मालिकांचे पुनर्प्रसारण सुरू आहेना? त्याचा हा परिणाम होता. मी माझ्या खोलीच्या दारातून आत डोकावून पाहिले तर हे दोन्ही बालवानर गदायुद्ध खेळण्याचा आनंद लुटत होते.
ते दृष्य पाहिले आणि लक्षात आले की गदा हे पूर्वीच्या देवदेवतांचे शक्तीपूर्ण एक शस्त्र. गदेवरून आणखी अनेक गोष्टी नकळत आठवायला लागल्या. आपल्याला हे अस्त्र कोणकोणत्या देवतेकडे पाहायला मिळते? ते कसे असते? या अशा अस्त्र धारण करणाऱ्यास काय म्हणतात? या आणि अशा अनेक प्रश्नांची उत्तरे ह्या गदेच्या विचारातून मिळत गेली.
महाविष्णूचे जे शंख, चक्र, गदा, पद्मधारी असे वर्णन केले जाते त्यात गदेचा उल्लेख सापडतो. श्री विष्णूच्या हातातील गदेचे नाव “कौमुदी’ असे असल्याची आणि त्यावरून विष्णूस “गदाधर’ असे एक नाव पडल्याची नोंद ग्रंथामध्ये वाचायला मिळते. गदा हे शक्तिशाली, बलवान अशा योद्धांचे शस्त्र आहे. कारण इतर शस्त्रांच्या तुलनेत ती अधिक जड असते. ती जितकी जड तितका तिचा प्रहार जोरात बसतो. या कारणामुळेच आपल्याला हे शस्त्र महाबली हनुमान, बलशाली भीम ह्यांच्या हातात पहायला मिळते.
गदेची रचना ही काहीशी विशिष्ट प्रकारचीच असते. तिला मोठा दांडा, त्याला मागे पकडण्यासाठी घट्ट मूठ, पुढील भाग गोलाकार, टोकाचा भाग निमुळता आणि टोकदार असतो.
गदा धरायची कशी, ती चालवायची कशी, तिचा प्रहार हा समोरच्या व्यक्तीवर कुठे आणि कसा करायचा? त्या बरोबरच आपल्यावर होत असलेला प्रतिस्पर्ध्याचा प्रहार गदेच्या कोणत्या भागाने कसा थोपवायचा? ह्या साऱ्या गोष्टी गदायुद्ध शास्त्रात शिकून घ्याव्या लागतात. पूूर्वीच्या काळी ही विद्या खास बलशाली व्यक्तीस शिकविली जायची. या गदा युद्धाच्या अनेक पराक्रमाच्या कथा ह्या आपल्याला पोथी-पुराणात वाचायला मिळतात.