डॉ. मेघश्री दळवी
करोना साथीमुळे ज्यांना शक्य आहे ते सध्या घरून काम करत आहेत. मात्र काही क्षेत्रांमध्ये हे उपाय कायम वापरता येणार नाहीत. विशेषत: मनोरंजन क्षेत्रात कलाकारांनी एकत्र चित्रीकरण करणे, नाटक थेट समोर पाहणे, आवडत्या गायकाला प्रत्यक्ष समोर बसून ऐकणे या अनुभवांना खरोखरच तुल्यबळ पर्याय नाहीत. त्यामुळे कलाकार मंडळी वेगवेगळे मार्ग आजमावून पाहात आहेत. आपल्याकडे ऑनलाइन नाटक, स्ट्रीमिंग प्लॅटफॉर्मवरून मैफल, घरीच शूटिंग करून मालिका असे प्रयोग होत आहेत.
चित्रपटांचं किंवा मालिकांचं चित्रीकरण करताना सेटवर कलाकारांच्या जोडीने कित्येकजण उपस्थित असतात. अशा वेळी सोशल डिस्टन्सिंग कसं पाळायचं हा मोठा प्रश्न होऊन बसतो. त्यासाठी आता हळूहळू विचार होताना दिसत आहे. हॉलीवूडमध्ये ज्युरासिक पार्क या लोकप्रिय चित्रपट मालिकेच्या पुढच्या भागाचं चित्रीकरण करण्यासाठी जुळवाजुळव सुरू आहे. त्यात कर्मचाऱ्यांकरता सोशल बबल, रोज तापमान घेणे, नियमितपणे इतर चाचण्या करणे अशा उपायांचा समावेश आहे.
यातला सोशल बबल ही संकल्पना लक्षात घेण्यासारखी आहे.
ऑक्सफोर्ड विद्यापीठाच्या एका पाहणीनुसार व्यक्तिगत सोशल डिस्टन्सिंगपेक्षा एखाद्या समूहाने इतर समूहांपासून अंतर राखणे हे जास्त उपयुक्त आहे. एका घरातील व्यक्तींना घरात एकमेकांपासून अंतर राखण्याची किंवा मास्क वापरण्याची गरज भासत नाही. याचं कारण म्हणजे दरवाजाच्या आत एक प्रकारे आपण सोशल बबल किंवा सुरक्षित अशा समूहकवचात राहतो.
करोना काळात हॉस्टेलवर एकत्र राहणारे विद्यार्थी किंवा कामानिमित्त एकत्र राहणारी मित्रमंडळी यांना घरातल्या घरात एकमेकांपासून संसर्ग झालेला नाही हे या पाहणीत आढळलं. तेव्हा समूहाचा सोशल बबल हा चांगला उपाय ठरू शकतो. चित्रीकरणात सोशल बबल कल्पना वापरून आज कदाचित सुरू असलेले चित्रपट पूर्ण होतील. पण उद्या कदाचित खरेखुरे कलाकार न घेता रोबोट कलाकारांचा वापर होऊ शकतो.
जूनमध्ये एरिका नावाच्या चित्रपटाचं चित्रीकरण सुरू झालं ते रोबोट्स घेऊन. ह्यूमनॉइड म्हणजे जवळपास माणसासारखे दिसणारे रोबोट्स आता सर्रास उपलब्ध आहेत. त्यांची त्वचा, चेहऱ्याची ठेवण माणसाशी मिळतीजुळती असते. चेहऱ्याच्या हालचाली नैसर्गिक वाटण्यासाठी तिथे मोठ्या प्रमाणात कृत्रिमस्नायूंचा वापर केलेला असतो. त्यातूनही काही त्रुटी उरल्या तर सीजीआय म्हणजे कॉम्प्युटर जनरेटेड इमेजरीचा उपयोग करता येईल.
नाहीतरी चित्रपटात सीजीआयचा भरपूर वापर दिसतो. एरिका हा सायन्स फिक्शन चित्रपट आहे. त्यात ह्यूमनॉइड असणं स्वाभाविक वाटेल. पण गरज पडल्यास उद्या सर्वच चित्रपटांमध्ये रोबोट कलाकार दिसू शकतील. कॉम्प्युटर गेम्स, ऍनिमेटेड चित्रपटांना सरावलेल्या प्रेक्षकांना त्यात फार काही खटकणार नाही. तेव्हा दूरचा विचार केला तर करोनामुळे उद्याचे चित्रपट बदललेले असतील हे नक्की!