पुण्यात मारुती मंदिरांना एक परंपरा आहे, त्यांना विविध नावे येथे आहेत, तशीच वैशिष्ट्यांनुसार नावे विठ्ठल मंदिरालाही आहे, त्यातीलच एक म्हणजे “श्री प्रेमळ विठ्ठल मंदिर’! राही आणि रुक्मिणीला घेऊन हा विठ्ठल या मंदिरात समाधानाने विसावलेला दिसून येतो. तीनही मूर्तींच्या चेहऱ्यावरील प्रेमळ हास्य भाव विठ्ठल मंदिराचे नाव सार्थक करतात.
छत्रपती शिवाजी महाराज रस्त्यावर लाल महालाच्या अगदी दोन सेकंदावर हे विठ्ठलाचे सुबक मंदिर पश्चिमाभिमुखी आहे. मंदिराकडे तोंड करून उभे राहिले, तर साधारण 500 मीटर अंतरावर डावीकडे शनिवारवाड्याचे प्रवेशद्वार लागते आणि उजवीकडे श्रीमंत दगडुशेठ हलवाई गणपती मंदिर आहे. सुमारे दीडशे वर्षांपूर्वी हे मंदिर हभप भीमाबाई देवकर यांनी बांधले. भीमाबाई या हरीभक्त होत्या. त्या बालविधवा होत्या.
या परिसरात त्या कौलं विकण्याचा व्यवसाय करत. त्यांना त्यांच्या गुरूचा अनुग्रह झाला आणि त्यांनी या ठिकाणी हे सुंदर मंदिर बांधले. भीमाबाईंच्या उतम कलादृष्टीची दाद द्यायला हवी. हे मंदिर पूर्णतः दगडी आहे. मंदिराचा मुख्य गाभारा, येथे असणाऱ्या छोट्या-मोठ्या कमानी दगडी आहेत आणि विशेष म्हणजे छोट्या कमानींना मोठ्या कमानीइतकेच सुबक महिरपी आहेत. हाताना घडवलेल्या या महिरपींचे कोरीवपण खरोखरच उल्लेखनीय आहे.
सागवानी लाकडाचे खांब, मंदिरातील मेघडंबरी, गॅलरी खांबांवरील नक्षी भीमाबाईंच्या कुशल नजरेची दाद देणारी आहे. मंदिरातील मूर्तीही 17 व्या शतकातील आहे. मंदिरात दर गुरुवारी श्री गोंदवलेकर महाराजांचा जप केला जातो. राम-कृष्ण-ज्ञानेश्वरमाऊली यांच्या जीवनचरित्रावर आधारित चित्र भिंतींवर रेखाटलेली आहेत आणि ती आजही पुरातनच आहेत. येथे भीमाबाईंची समाधी आहे. नेवासाच्या पैशांच्या खांबासारखी त्यांची येथे समाधीची रचना आहे. मंदिराचा वर्धापनदिन वैशाख शु. दशमीला असतो. मंदिराचे विश्वस्त संदीप कवडे, त्यांचे बंधू राहुल कवडे आणि परिवार हे व्यवस्था पाहतात.
अखंड वीणा सप्ताह
नारळी पौर्णिमेनंतर दुसऱ्या दिवसापासून गोकुळाष्टष्टमी अखंड वीणा सप्ताह असतो. यावेळी येथे अखंड वीणावादनाचा सप्ताह असतो. या काळात अनेकजण साधारण तासभराची येथे सेवा देतात. वीणेचा नाद आणि नामस्मरण, भजनाची अखंड सप्ताहाची परंपरा आहे.
लज्जागौरीचे स्थान
या मंदिरात दगडी तुळशी वृंदावन सुंदर आहे. वृंदावनाजवळ महादेवाची पिंड, भैरवनाथ, गणपती आणि देवी लज्जागौरीचे स्थान आहे. मध्य भारतातील आदिवासी लोक किंवा आंध्र, कर्नाटक या भागात या देवीची पूजा निर्माती देवी म्हणूनही केली जाते. या देवीचे स्थान महाराष्ट्रात किंवा पुण्यात दुर्मीळ ठिकाणी आहे. या देवीच्या मूर्तीबरोबरच गर्भागृहात भवानीमाता, उजव्या सोंडेचा गणपतीही आहे. विठ्ठलासमोर मुख्य दरवाजाजवळ गरूडाचे स्थान असून, ते एक छोटे मंदिरच आहे. याचबरोबर एका बाजूला पितळी सुंदर देव्हारा असून, तेथे देवाचे अनेक टांक असून, या सर्व देवांची सोवळ्यातच पूजा केली जाते. एकदा पूजा झाली की गर्भगृहात कोणाला जाता येत नाही.