नमस्ते..ओळखलंत मला…? मी कोण ? सध्या आपल्या देशात आणि जगभरात उद्भवलेल्या विचित्र परिस्थितीत तुमच्यासाठी सर्वात सुरक्षित असलेली जागा म्हणजे मी..अर्थात तुमचं स्वतःचं घर ! हो, तुमचं तेच घर – शहरातलं किंवा गावातलं, छोटं किंवा मोठं, होस्टेलची खोली, तुमचा बंगला वा फ्लॅट, किंवा लॉकडाऊन जाहीर झाल्यानंतर तुम्ही सध्या जिथे आहात ते घर. हे कोरोनाचं संकट चीनमधून इथे येऊन पोचेल असं मला आधी वाटलं नव्हतं पण तुमच्या बोलण्यातून हळूहळू त्याची तीव्रता समजली.
एरवी तुम्ही सोबत नसताना मला दिवसभर जाणवायची -भिंतीवर अडकवलेल्या घड्याळाची टिकटिक. माझी सोबतीण. तुमच्यापैकी बरेच जण सुट्टीच्या दिवशीही outing , सहली,किंवा इतर प्लॅन्स मध्येच असायचा. गृहिणी सोडल्या तर कुणाचं माझ्याकडे फारसं लक्ष नसायचं. पण आता वेळ मिळाल्यावर कुणीतरी माझ्या भिंतीवरचं जाळं काढलं तेव्हा मला कधीतरी ऐकलेल्या ‘निदा फाजली’ यांच्या २ ओळी आठवल्या.
“पत्थरों में भी जुबाँ होती है, दिल होता है
अपने घर की दर-ओ-दीवार सजाकर देखो …”
गेल्या ८ -९ दिवसांपासून माझ्यात राहणारी वेगवेगळ्या प्रकारची माणसं मला पुन्हा नव्याने अनुभवायला मिळताहेत. ज्यांना ‘वर्क फ्रॉम होम ‘ आहे ते कामांमुळे बऱ्यापैकी व्यस्त आहेत पण त्यांचा-माझा सहवास आधीपेक्षा वाढलाय. ज्यांचं काम ठप्प आहे ते वेळ कसा घालवायचा? हे शोधताना माझ्याकडे पूर्वीपेक्षा जास्त लक्ष देऊ लागले आहेत. याआधी क्वचितच स्वयंपाकघरात पाऊल टाकणाऱ्या बऱ्याच जणांनी, अगदी सेलिब्रिटीनीही किचनकडे मोर्चा वळवला. माझ्या फरशीवरचे ठिपके मोजण्याचे विनोद संपल्यावर फरशी पुसायलाही लागते याची जाणीवही बऱ्याच जणांना झाली. काही ठिकाणी गृहिणींचं काम वाढलंय पण फक्त वेगवेगळ्या ऑर्डर्स देण्यापेक्षा स्वतःही काही करणारे लोकही मी पाहतोय. नात्यांमधला संवाद अनुभवतोय.
एक दिवस आपल्या बाल्कनी आणि खिडक्यांजवळ उभे राहून तुम्ही या संकटाशी प्रत्यक्षपणे (ऑन-फिल्ड) लढणाऱ्या डॉक्टर्स, नर्स, स्वच्छता कर्मचारी, पोलीस आणि अत्यावश्यक सुविधा पोचवणाऱ्या सर्वांचे आभार मानलेत तेही मी पाहिलं. एकीकडे हातावर पोट असणारी अनेक माणसं माझ्याकडे येण्यासाठी पायी प्रवास करताहेत हे ऐकून मन हेलावलं.. काम बंद..पैसे संपल्यावर काय ? या चिंतेतून त्यांनी हा निर्णय घेतलाय तरी या तुमच्याच सर्व बांधवांना ते आहेत तिथेच सुरक्षित राहू शकतील असा निवारा,जेवण,आवश्यक सेवा, त्यांना मिळाव्यात म्हणून सर्व यंत्रणा काम करतेय. पण दुसरीकडे तुमच्याच सुरक्षेसाठी हे सगळं असताना क्षुल्लक कारणं सांगून घराबाहेर पडणारी काही माणसं.. या यंत्रणांवर भार टाकतायेत..हे काही पटलं नाही. अत्यावश्यक गोष्टी वगळता बाहेर पडायचा विचार आला तर एकदा या सर्वांना आठवा. कोरोना रुग्णांवर उपचार करणारे डॉक्टर्स, त्यांची देखभाल करणाऱ्या परिचारिका (नर्स) माझ्याकडे (घराबाहेर) आल्यावर घरातून त्यांच्यासमोर एक प्लास्टिक अथवा धातूचं भांडं ठेवलं जातं. त्यात पेन, पट्टा, मोबाईल, घड्याळ इत्यादी त्यांनी वापरलेल्या वस्तू टाकल्या जातात. त्यावर जंतुनाशक फवारलं जातं. बराच वेळ वस्तू तशाच ठेवल्या जातात. मग त्यांच्या शरीरावरही जंतुनाशक फवारलं जातं, त्यानंतर ते सरळ स्नानगृहात जातात आणि त्यानंतरच आपल्या कुटुंबियांशी संपर्कात येतात. अंघोळीआधी साबण आणि गरम पाण्यात भिजवून कपडे धुतले जातात आणि हे सगळं… रोज करावं लागतं. सर्वांच्या सुरक्षेसाठी जीवाचा धोका पत्करून आपापली कर्तव्ये ही माणसं पार पाडत असतील तर तुम्ही एक सुजाण नागरिक म्हणून असलेलं आपलं कर्तव्य नक्कीच पाळू शकता. तुम्ही सर्वांनी ठरवलंय तसंचं रहा अजून काही दिवस -माझ्याजवळच. सरकार, डॉक्टर्स यांचे सल्ले पाळा. अत्यावश्यक गरजा सोडता घराबाहेर पडला नाहीत तर यंत्रणांवर ताण पडणार नाही आणि तुमची ही संयमी लढाई तुम्हाला नक्की विजयी करेल.
मनोरंजनाची साधनं आहेतच, खूपच कंटाळलात तर बोला माझ्याशी, इतरांशी. ऐका, वाचा. घरबसल्या या संकटावर मात करण्यासाठी देशभर जी मदत करू शकता ती करा. “अंतरं राखूनही अंतर पडत नाही” याचा प्रत्यय तुम्हाला येईल. लॉकडाऊन संपल्यानंतरही हे कठीण दिवस तुम्हाला तुमच्या संयम आणि सामर्थ्याची जाणीव करून देत राहतील. तुमचे छंद, राहून गेलेलं एखादं काम, एखादं कौशल्य शिकणं यासाठी हा वेळ वापरू शकता. खरं सांगू..? तुम्हाला या संकटात पाहताना मलाही फक्त तुमच्या सहवासामुळे चांगलं वाटतंय असं नाही..शेवटी माझं अस्तित्व तुमच्यामुळेच आहे. या चार भिंतींना तुम्ही माणसंच तर घरपण देता. जिथे तुमची कहाणी असते..तुमच्या भावना असतात. तुमच्या आनंदाचे, दुःखाचे, उमेदीचे, निराशेचे, यशाचे..सगळेच क्षण तुमच्यासोबत माझ्यापर्यंत येतात आणि आठवणी माझ्याकडे राहतात. घरात राहून या संकटावर मात करून पुन्हा एकदा हे सगळे क्षण परत मला द्याल अशी आशा करतो. या संकटाच्या वेळीही तुम्ही सर्व भारतीय सोबत आहात आणि मी तुमच्यासोबत ! अजून थोडे दिवस माझ्याजवळ रहा, स्वच्छता राखा, काळजी घ्या,स्वस्थ रहा.
– तुमचंच, घर.
#स्वसंवाद
#IndiaFightsCorona
-अमिता अशोक पाटील