सकाळी पेपर वाचत बसलो होतो. इतक्यात आमचा अबीर माझ्याकडे आला आणि म्हणाला, “अज्जू, संध्याकाळी आपल्या चौकात नवीन “हेअर फॅशन हाउस’च्या ओपनिंगला दीपाआंटी येणार आहे, आपण जायचं का?’
“कोण दीपाआंटी?’ मी पेपर बाजूला करत विचारलं.
“अहो, असं काय करताय. ती नाही का सिरीयलमधली त्याची आई.’
बाकी आजकालची मुलं छोटा भीम आणि मिकी माउस ह्या “चाईल्डीश’ (चाइल्डीश हे सात वर्षांच्या “मॅच्युर’ अबीरचं मत) सिरीयलपेक्षा “फॅमिली सिरीयल’मधील थीम आणि कलाकारांच्या बाबतीत जास्त अपडेट असतात.
पण अबीरनं दिलेल्या “हेअर फॅशन हाउस’च्या त्या “ब्रेकिंग न्यूज’मुळे माझं मन मात्र मागच्या काळातल्या किंवा कोणत्याही चौकात अजूनही दिसणाऱ्या हेअर कटिंग सलून आणि तत्सम नाव असलेल्या केस कापण्याच्या दुकानांभोवती फिरायला लागलं.
माणसाच्या मानेला “मुंडी’ आणि डोक्यावरचे केस कापण्याला “हजामत’ का म्हणतात हे कटिंगच्या अशा दुकानात गेल्यावरच समजायला लागतं.
एकदा कटिंगमधल्या कारागिरानं अंगाभोवती कधीकाळी पांढरा असलेला आणि आता काळाकुट्ट झालेला कपडा (त्यांच्या दृष्टीने ऍपरन) गळ्याभोवती गाठ मारून घट्ट आवळला आणि आपली मान हातात धरून खाली दडपली की कटिंग होईपर्यंत आपली अवस्था फाशीच्या दोरीजवळ उभ्या असलेल्या कैद्यासारखी झालेली असते. आणि त्याचवेळी डोक्यावर पाण्याचा स्प्रे मारता मारता त्याचं केसांच सूक्ष्म निरीक्षण सुरू झालेले असतं.
“साहेब, मागच्या वेळी घरीच कट मारलेली दिसतेय.’ समोरचा एक अर्धवट कापलेला केसांचा झुपका मला दाखवत तो म्हणतो.
आता मात्र चाट पडायची वेळ माझ्यावर आलेली असते.
“दोन महिने झाले केसांच्या झिंज्या व्हायची वेळ आलीय. कॉलेजमधल्या पोरांसारखं केस काय वाढवलेत. थांबा मीच कापते’, असं म्हणून परवा रात्रीच बायकोनं तो झुपका कापला होता आणि खरं म्हणजे त्यामुळेच नाईलाजाने मी कटिंगला आलो होतो. पण त्याच्या सराईत आणि चाणाक्ष नजरेनं ते बरोबर पकडलं होतं.
बाकी न्हावी किंवा नाभिक (आजकालच्या एक्झिक्युटिव्ह “सलोन’मध्ये त्याला ब्युटीशियन किंवा हेअर ड्रेसर म्हणतात) हे आपल्या महाराष्ट्रातल्या सामाजिक जीवनातलं एक वेगळं रसायन आहे. व्यक्ती बदलल्या तरी बहुतेक सगळ्यांचा बाज आणि ढाचा मात्र सारखाचं असतो. फक्त कात्री आणि कंगवा या पारंपरिक आयुधांच्या साह्यानं जगातल्या कोणत्याही देशातली हेअरकट आणि हेअरस्टाइल करण्याचे त्याचं कौशल्य वादातीत असतं.
दुकानातल्या कटिंगच्या खुर्चीच्या समोरच्या मोठ्या आरशाच्या वर किंवा बाजूला एक फ्रेम लावलेली असते आणि त्या फ्रेममध्ये नऊ दहा वेगवेगळ्या हेअरकटची डोकी दाखवलेली असतात. आणि आरशासमोरची उंच खुर्ची खांद्यावरच्या नॅपकीनने स्वच्छ करत म्हणजे आधीच्या गिऱ्हाईकाचे कापलेले आणि खुर्चीवर पडलेले केस डावीकडून उजवीकडे उडवत आपल्याला तो त्या खुर्चीवर अक्षरशः “चढवत’ असतो. (ही खुर्ची नेहमीपेक्षा उंच का असते आणि समोरच्या आरशात कोणाचाही चेहरा रावणासारखा आडवा किंवा लंबवर्तुळाकार का दिसतो हे जगातल्या कोणत्याही माहितीच्या अधिकारात मिळेल असं मला वाटत नाही) आणि मग अशा त्या खुर्चीवर चढवलं की वरची ती “हेअर स्टाइल’ची फ्रेम दाखवून आदबीनं विचारतो…
“साहेब कशी करू?’
“कशीही कर’ हे माझं सर्वसमावेशक आणि स्थितप्रज्ञ उत्तर. खरंतर लाइन आणि कट मारण्याचे माझे दिवस. जिनं माझ्याकडे “बघावं’ असं वाटायचं तिनंच दुसरीकडे “कट’ मारल्यामुळे केव्हाच संपले होते त्यामुळे सगळे कट आणि अनकट आता माझ्या दृष्टीने सारखेच होते. आणि माझ्या आधीच्या गिऱ्हाईकाला तीच कट अमेरिकन स्टाइल म्हणून मारलेली पण मी पाहिलेली असते.
साहेब, इटालियन कट करतो. तुम्हाला छान दिसेल असं म्हणून तो माझ्या उत्तराची वाट न बघताच कात्री आणि कंगवा डोक्यातून फिरवायला चालू करतो आणि एकदा आपली मान खाली दडपली गेली की डोक्यावर कात्री आणि तोंडाने खुर्चीच्या मागच्या सनमायका लावलेल्या बाकड्यावर “वेटिंग’मध्ये बसलेल्या पुढच्या गिऱ्हाईकांशी त्याच्या गप्पा एकदमचं सुरू होतात.
रशियाने युक्रेनवर अटॅक करायला नको होतं इथपासून ते प्रियांका चोप्रा-निकच्या “सरोगसी’ बाळापर्यंत आणि कॅप्टन म्हणून धोनी श्रेष्ठ की विराट अशा कोणत्याही विषयावर तो अधिकारवाणीने बोलत असतो आणि कित्येकवेळा त्याच हे ज्ञान थक्क करणारं असतं. आणि फारच स्टॅंडर्ड सलून असेल तर वरच्या कोपऱ्यातल्या रेडिओवर विविध भरतीची आपकी फर्माईश चालू असायची (आजकाल टीव्ही असतो) आणि कधी कधी “बारक्या’ला बोलावून बसलेल्या गिऱ्हाईकासाठी “कटचहा’ची (इथे पुन्हा कट आहेच) “आर्डर’ पण दिली जायची. आणि एकदा का ही अशी साग्रसंगीत कटिंग झाली की इतका वेळ खाली दडपलेली आपली मान तो वर उचलतो आणि “इटालियन कट’च्या ऐवजी गांधी कट मारल्याप्रमाणे दिसणाऱ्या डोक्याच्या मागे एक आरसा धरून अदबीनं विचारतो,
“साहेब.. समोरच्या आरशात बघा. एकदम राजेश खन्ना सारखं “फेशिंग’ दिसतंय तुमचं.’
समोरच्या त्या कौरवांच्या मयसभेतून आणल्यासारख्या त्या आरशात आपण आपला चेहरा हुडकून काढेपर्यंत मागे धरलेला तो आरसा नाहिसा झालेला असतो. राजेश खन्नाचं जाऊ द्या.. माझी मूळची “चौकट’ही न दिसल्यामुळे वैतागलेल्या माझ्या डोक्यात प्रेम चोप्रा सारखे खलनायकी विचार यायला लागलेले असतात. पण इटालियन कट असो किंवा आपला देशी गांधीकट… सलूनमधल्या कटिंगचं सुख खऱ्या अर्थानं त्यानंतरच्या “कम्प्लीमेंटरी’ चंपी किंवा मसाजमधून मिळत असतं.
आपल्या गळ्याभोवती आवळलेल्या त्या ऍपरन नामक काळ्या कपड्यातून पाशमुक्त केलं की त्याच्यातला लडिवाळपणा आणि आपलेपणा अचानक जागा होतो आणि आपल्याला न विचारताच त्याची बोट प्रेमानं आपल्या कापलेल्या केसातून फिरायला लागतात.
पंडित रविशंकरांची मुलायम बोटं सतारीच्या तारामधून फिरायला लागली की जसं त्यातून निघणाऱ्या स्वरांमुळं मन तल्लीन होत असावं तसं त्या कारागिरांची बोटं हळुवारपणे आपल्या डोक्यावर फिरायला लागली की डोक्यात मुंग्यांच गुंजन सुरू होतं आणि डोळे कधी मिटले जातात हे समजत नाही. त्याक्षणी तरी आपण समाधीसुख, स्वर्गसुख म्हणजे काय याचा “येचि देही येचि डोळा’ अनुभव घेत असतो.
अर्थात, हा आनंद क्षणैक असतो. दोन-तीन मिनिटानं तो हळूच प्रश्न विचारतो, साहेब, तेल लावू का? आणि गाफीलपणे अर्धवट गुंगीत आपण होय म्हटलं की लगेच त्या “कम्प्लीमेंटरी’ मसाजचं रूपांतर “कॉस्टली’मध्ये होतं आणि खऱ्या अर्थानं आपली “चंपी’ व्हायला सुरुवात होते.
पण हल्ली सलूनमधलं हे आपुलकीचं आणि मोकळंचाकळं वातावरण कमी होत चाललयं. सलूनचं आता “हेअरपार्लर’ आणि “हेअर केअर सलॉन’मध्ये रूपांतर झालंय. कात्री आणि कंगवा यांच्याबरोबरच स्प्रे, हेअर ड्रायर हेअर प्लांटिंगपर्यंत अत्याधुनिक मशिन्स आणि हेअर डाय, ब्लीचींग, फेशियल आणि हेअर स्ट्रेटनिंग अशा पुरुषांच्याही अनेकविध सौंदर्यसाधना सुरू झाल्यात. अर्थात, डोक्याबरोबर खिशाला मोठी कात्री लागते हा भाग वेगळा. मागच्या वेळी मी कटिंगवाल्याला विचारलं हेअर स्ट्रेटनिंगचा रेट काय? तो म्हणाला दोन हजार रूपये. त्यानं सांगितलेला तो रेट ऐकून उभे राहिलेले माझे केस पुन्हा बरेच दिवस सरळ व्हायला तयार नव्हते. हल्ली “बॉक्स कट’ची नव्या पिढीमध्ये क्रेझ आहे पण त्याचा नुसता रेट विचारण्याचंही धाडस आता माझ्याकडून होत नाहीये.
जाऊ द्या… संध्याकाळी अबीरबरोबर “हेअर फॅशन हाउस’च्या ओपनिंगला जायचंय. दुसऱ्या एखाद्या “सलॉन’ला जाऊन फेशिअल करून आलेलं बरं. चुकून दीपाआंटीबरोबर व्हिडिओमध्ये चेहरा आलाच तर तेवढंच व्हॉट्स ऍपच्या सगळ्या ग्रुपवर टाकता येईल.
– कृष्णकेशव