तुमच्या बॉडीलॅंग्वेजवरून तुमच्या व्यक्तिमत्त्वाची ओळख असते. शारीरिक हालचालींबरोबर चेहऱ्यावरील हावभावही महत्त्वाचे ठरतात. व्यक्तिमत्त्वामध्ये विचारांचं, भावनांचं आणि देहबोलीचं आपसात चांगलं समीकरण असणं गरजेच आहे. नाहीतर देहबोली वेगळी आणि विचार वेगळे आणि चेहऱ्यावरील हावभाव वेगळे… असं झाल्यास सारंच काही वेगळे चित्र बनतं! म्हणूनच आज इतकी वर्षे झाली तरी मधुबाला मनातून जात नाही. ती या सगळ्यांचं सकारात्मक एकरूप होतं. विचार, भावना, चेहरा, देहबोली सारं काही एकत्व पावून मधुबाला नावाचं रसायन देवानं बनविलं होतं!
एवढ्यातच मधुबालावर लिहिलेलं डॉ. श्रीकांत मुंदरगी याचं पुस्तक वाचलं! मनातच असलेली, रूतलेली मधुबाला साक्षात डोळ्यांसमोर दिसू लागली! देवाला पडलेलं एक सुंदर स्वर्गीय स्वप्न! आपल्या भारतात जन्माला आलं! अगदी थोड्या काळासाठीच असणारं तिचं अस्तित्व पुन्हा नव्यानं मनाला स्पर्शून गेलं! तिच्या शरीराचा प्रत्येक अवयव बोलायचा, चेहरा, डोळे तर होतेच भाषेचं माध्यम, पण संपूर्ण शरीर बोलायचं. तिचा प्रत्येक अंदाज मनापर्यंत पोहोचायचा. आजच्या भाषेत बोलायचे झाले तर तिची बॉडीलॅंग्वेज अतिशय बोलकी होती. हिमालयासारखा पांढरा शुभ्र गुलाबीसर रंग, भरदार उंची, कमालीचे शरीरसौष्ठव आणि सर्वकाही बोलून जाणारा चेहरा.
अल्पावधीत ती भारतीय चित्रपटसृष्टीची आघाडीची नायिका बनली होती. आज पुन्हा नव्यानं ती आठवण्याचं कारणं म्हणजे आजच्या नायिका, त्यांचं अनुसरण करणाऱ्या आजच्या मुली, त्यांना ऑयडॉल मानणारा तरुण पुरुष वर्ग त्यांची बोलायची भाषा फक्त शरीर पातळीवर आहे. माणसाची म्हणा, व्यक्तीची म्हणा ओळख ही त्याच्या देहबोलीतून होत असते, हे सर्वांना माहीत आहे.
पूर्वीच्या काळी शरीरावर गोंदण असायचे. त्याशिवाय एकही पुरुष, एकही स्त्री राहत नसायची. कान टोचणं, गोंदणं आवश्यक होतं. आज मात्र गोंदणाचं नाव टॅटू असं झालंय! हरकत नाही. जुन्याचं नवीन होताना काही फेरबदल होतातच. माझ्या एका मैत्रिणीच्या मुलीने सहा तास वेळ आणि सहा हजार रुपये खर्च करून उजव्या दंडावर टॅटू काढून घेतलाय. “मावशी तू ये ना बघायला’ असा तिचा फोन होता. तिला हो म्हणाले, आणि मग हे सारं आठवायला लागलं.
आमच्या हॉस्पिटलमध्ये एका पेशंटच्या नवऱ्यानं तर 360 टॅटू अंगावर काढून घेतले. त्याला पाहिल्यावर त्याचा रंग गोरा आहे की हिरवा असा प्रश्न मला पडला होता. लाखो रुपये या टॅटूजवर खर्च केले जातात. हौसेला मोल नाही हेच खरंय!
पूर्वी गोंदणं हा एक संस्काराचा भाग होता. तो कोणाला दिसणार नाही याची खबरदारी निदान स्त्रियांमध्ये तरी असायची. मुलगी लहान असतानाच तिच्या कपाळावर कुंकवाच्या जागी एक छोटासा ठिपका गोंदवला जायचा. पुढे कुंकू लावायच्या वयात तो कुंकवासाठी झाकला जायचा. आज हेच गोंदणं पूर्ण शरीराच्या दर्शनी भागावर दिमाखानं मिरवलं जाऊ लागलं आहे. आज जेवढी व्यक्ती प्रसिद्धीझोतात असते, तेवढी तिच्या शरीरावर गोंदणाची (टॅटूची) संख्या जास्त असते. आयपीएलच्या सुंदऱ्या तर कुठे कुठे टॅटू काढतात आणि खुलेआम त्याच प्रदर्शन करतात ह्या गोष्टी स्वत: समजून घ्यावा लागतात.
पूर्वीच्या नायिका अंगभर साडी नेसून सुद्धा आपल्या अभिनयानं प्रेक्षकांचा कलिजा खलास करीत असत. यामध्ये मधुबाला अतिशय आघाडीची नायिका होती. तशा सर्वच नायिका तितक्याच उंचीच्या होत्या. कॅबेरे डान्सर म्हणून हेलन प्रसिद्ध होती. पण तिच्या चेहऱ्यावर कधीही अश्लील भाव नसायचे. तिचं दिसणं सुंदर होतं. नृत्य चांगल होतं. चेहरा मात्र अतिशय भावपूर्ण होता. त्या सगळ्या नायिकांचं यशाच गमक त्यांचा अभिनय होता ना की देहप्रदर्शन!
खरा अभिनय हा कधीच जुना होत नाही. अंगभर कपडे घालूनही समोरच्याला घायाळ करायची ताकद त्या काळच्या नायिकांमध्ये होती. आजही काही तारका समृद्ध आहेत अभिनयानं; पण आजच्या प्रेक्षकांची आवडच बदलली आहे. त्याच तारकांचं अनुकरण आपल्या मुलीनं करावं, तसाच ड्रेस घालावा आणि मग सर्वांसमोर त्याचं कौतुक करावं, असा आग्रह पालकांचा असतो. त्यात टीव्हीवरील रिऍलिटी शोज भर घालतात. सारंच अनाकलनीय आहे. तुमच्या बॉडीलॅंग्वेजवरून तुमच्या व्यक्तिमत्त्वाची ओळख असते. शारीरिक हालचालींबरोबर चेहऱ्यावरील हावभावही महत्त्वाचे ठरतात.
मी ह्याही पुढे जाऊन असं म्हणते की, चेहरा हा तुमच्या मनाचा, व्यक्तिमत्त्वाचा आरसा आहे. काही काहींच्या चेहऱ्यावरील भाव खरंच खूप छान असतात. कित्येकदा फारसा रेखीवपणा नसतो. गोरा रंग नसतो. तरीही ती व्यक्ती आकर्षक दिसते. सर्वांना आवडते, विशेष खास देखणं व्यक्तिमत्त्व नाही, पण बघत राहावं असं काहीतरी त्यांच्यात आहे, अशा कंमेटस् आपण करतो. हे काय असतं? तर त्यांची देहबोली ही अत्यंत सकारात्मक असते. पटकन आपलसं करणारी असते. म्हणून म्हणावसं वाटतं की देहबोली (बॉडीलॅंग्वेज) छान असावी. समोरच्यावर छाप पडणारी असावी.
बाहेर फिरताना, सिग्नलवर उभ राहताना, ऑफिसमध्ये पहिल्यांदा भेटायला येणाऱ्या लोकांना वाचायची मला सवय आहे. पाहताच क्षणी तो कसा किंवा ती कशी आहे, हे चाचपडून बघायला आवडतं! लाल दिवा लागल्यानंतर काहींना सवय असते की, तेवढ्यात आपली गाडी समोर आणायची! काहींना तेवढाही धीर नसतो. एक्सलेटर रेज करायचं, उगीचच हॉर्न वाजवायचा, समोरच्या आरशात बघत राहायचं… काहीच नाही तर गाडीवर बोटांनी टिचक्या मारायच्या… टू व्हिलरवरील मागे बसलेली महिला समोर जर नवरा असेल तर झालंच “”तरी मी तुम्हाला सांगत होते…” असा पाढा सुरू करते आणि तो बिचारा कानकोंडा होऊन जातो… आजूबाजूला बघतो, कोणी ऐकत तर नाहीये याचा अंदाच घेतो. हे सारं मला बघायला खूप आवडतं. प्रत्येकाच्या देहबोलीतून त्याचा स्वभाव समजत जातो.
मनाशी हसत मीही काही रिमार्क पास करते. अर्थात ते फक्त माझ्यापुरतेच असतात. अंगावर असंख्य टॅटू काढणारे तेव्हा सहनशील असतात. पण नेहमीसाठी ते तसे असतात का? आमच्या हॉस्पिटलमध्ये एकदा असाच अंगभर टॅटू काढून एका पेशंटचा नवरा आलेला होता. माझ्या चौकस स्वभावामुळे मी त्याला विचारलं, “”इतने सारे टॅटूज निकाले है, कितना दर्द हुआ होंगा?” “”हॉं मॅडम मेरे पास बहुत पेशन्स है!” असं म्हणणारा तो पुढे पंधरा मिनिटेही शांत बसलेला नव्हता.””और कितना टाईम लगेगा। मेरे वाईफ का कब नंबर आयेगा’ असे प्रश्न विचारुन भंडावून सोडत होता. म्हणजे त्याचा सारा पेशन्स फक्त टॅटू काढण्यापुरताच होता, हे त्याच्या देहबोलीवरून समजले.
विचारांचं, भावनांचं आणि देहबोलीचं आपसात चांगलं समीकरण असणं गरजेच आहे. नाहीतर देहबोली वेगळी आणि विचार वेगळे आणि चेहऱ्यावरील हावभाव वेगळे… असं झाल्यास सारंच काही वेगळे चित्र बनतं! म्हणूनच आज इतकी वर्षे झाली तरी मधुबाला मनातून जात नाही. ती या सगळ्यांचं सकारात्मक एकरूप होतं. विचार, भावना, चेहरा, देहबोली सारं काही एकत्व पावून मधुबाला नावाचं रसायन देवानं बनविलं होतं!
– गौरी सरनाईक