रशिया आणि युक्रेन युद्धाला एक वर्ष होत आहे. करोनातून कसंबसे सावरणारे जग रशियाच्या युक्रेनवरील आक्रमणामुळे अडचणीत आले. जागतिक पुरवठा साखळी विस्कळीत झाली. कच्च्या तेलाचे भाव भडकले. युरोपात महागाईने कळस गाठला. कोणत्याही निष्कर्षाप्रत न पोहोचणारे आणि लांबलेले युद्ध थांबविण्यासाठी जागतिक व्यासपीठावरुन सातत्याने प्रयत्न केले. याकामी भारतानेही पुढाकार घेतला. पण आता काही दिवसांपासून रशियन सैनिकांचे वाढते संख्याबळ पाहता युक्रेन त्याचा किती दिवस मुकाबला करेल, यावरून सांशकता व्यक्त होत आहे. अध्यक्ष व्होलोदिमीर झेलेन्स्की हे शरणागती पत्करण्याच्या तयारीत असल्याचे चित्र आहे.
रशियाने युक्रेनवर आक्रमण करून वर्ष लोटत आहे. या विनाशकारी युद्धात दोन्ही बाजूकडील हजारो संख्येने लोकांनी प्राण गमावले. युक्रेनचे मोठमोठे शहर नेस्तनाबूत झाले आहेत. वीजपुरवठा केंद्रांची अपरिमित हानी झाली आहे. तरीही युद्ध सुरूच आहे. रशियाने आता युक्रेनच्या शहरावर ताबा मिळवण्यासाठी पूर्वेकडील भागात सैनिकांची कुमक वाढविली. युक्रेनकडून निकाराचे प्रयत्न होत असले तरी युक्रेनचे अध्यक्ष झेलेन्स्की हतबल झाल्याचे दिसतात. त्यांनी पूर्वेकडील आघाडीची स्थिती कठीण असल्याचे मान्य केले. या भागावर वर्चस्व प्रस्थापित करण्यासाठी रशियाचे सैनिक युक्रेनच्या बखमत शहरावर ताबा मिळवण्यासाठी प्रयत्न करत आहेत.
हे शहर ताब्यात आले तर युक्रेनचे कंबरडे मोडले जाऊ शकते. कारण याच भागातून त्याची पुरवठा साखळी सुरू आहे. बखमुतबरोबरच वुलहदार, लायमॅनसह अन्य शहरातील स्थितीदेखील चिंताजनक असल्याचे झेलेन्सी यांनी म्हटले होते. क्रेमलिनदेखील बखमुतचे युद्ध रशियाला महाग ठरत असल्याचे म्हटले आहे. रशियात सैनिकांची भरती करणारी खासगी संस्था वॅगनरने या लढाईसाठी 50 हजारांची भरती केली. पैकी 40 हजारांहून अधिक सैनिक ठार झाले किंवा बेपत्ता झाले आहेत. यावरून बखमुत ताब्यात घेण्यासाठी रशियाने आखलेले डावपेच लक्षात येतील.
यादरम्यान मागील आठवड्यांत झेलेन्स्की म्हणाले, की बखमत हातात असेपर्यंत युक्रेनचे सैनिक मुकाबला करू शकतात. पण बखमतची स्थिती गंभीर आहे. एकंदरीतच युक्रेनवर आक्रमण करून वर्ष लोटलेले असताना आता हे युद्ध निर्णायक आणि धोकादायक वळणावर येऊन थांबले आहे. युक्रेनने नेहमीच रशियाच्या हल्ल्याचा जोरदार प्रतिकार केला आहे. राजधानी किव्ह आणि दुसरे मोठे शहर खारकिव्हपासून हल्लेखोर रशियाच्या सैनिकांच्या तुकड्या परत पाठविण्यात युक्रेनला यश आले. पण पूर्व आणि दक्षिण भागात पीछेहाट झाली आणि अनेक ठिकाणं गमवावे लागली आहेत.
या युद्धाने ट्रान्स अटलांटिक आघाडी मजबूत झाली, कारण स्वीडन आणि फिनलॅंडने नाटोत सामील होण्याची तयारी केली. अर्थात, आर्थिक स्थिती बिकट झाल्याने पश्चिम देश अडचणीत आले आहेत. रशियाने डोनबास आणि दक्षिण युक्रेन भागात सीमेचा विस्तार केला आहे. मात्र उत्तर आणि ईशान्य भागातील अपयशामुळे काही गोष्टी स्पष्ट झाल्या. युद्धभूमीवर लगेच आणि निर्णायक विजय मिळवण्यास अपयश आल्याने त्यांच्याकडून मांडली जाणारी मते आणि वास्तव यातील फरक अधोरेखित झाला आहे. भारताने देखील कोणत्या ना कोणत्या निमित्ताने दोन्ही देशांना युद्ध थांबविण्याचा सल्ला दिला; परंतु सद्यस्थिती पाहता या सल्ल्याचा रशिया किंवा युक्रेनवर कोणताही परिणाम झालेला दिसत नाही.
जगावर आणखी एक युद्ध लादणाऱ्या रशियाच्या भूमिकेवर जगभरातून टीका केली जात असताना युक्रेनकडून देखील युद्ध थांबविण्याबाबत कोणतीही हालचाल दिसत नाही. उलट संधी मिळताच रशियाला प्रत्युत्तर देण्याचा प्रयत्न झाला आहे. रशियादेखील युक्रेनवर हल्ला करण्याची कोणतीच संधी सोडत नसल्याचे पाहावयास मिळाले. एकुणातच या युद्धावर तोडगा काढण्यासाठी कोण पुढाकार घेईल, रशिया की युक्रेन हे सांगणे कठीण. रशियाच्या विस्तारवादी भूमिकेमुळे युक्रेनची जनता भरडली जात आहे. शेवटी एखाद्या कारणाने हे युद्ध युक्रेनची सीमा ओलांडून पुढे गेले तर जागतिक पातळीवर होणाऱ्या हानीची कल्पना आपण करू शकणार नाही.
– अमोल पवार