सोशल मीडियाच्या क्षेत्रात फेसबुक आणि व्हॉट्सऍपच्या माध्यमातून कार्यरत असणाऱ्या मार्क झुकेरबर्ग यांच्या “मेटा’ने “ट्विटर’ला शह देण्याच्या उद्देशाने “थ्रेड्स’ नावाचे नवे व्यासपीठ उपलब्ध करून दिले आहे. ऍलन मस्क यांनी ताबा घेतल्यापासून “ट्विटर’मध्ये अनेक बदल करण्यात आले असून अनेकांनी त्याविषयी नाराजीचा सूरही आळवल्याचे दिसून आले. मस्क यांची एकंदरीत कार्यपद्धती ट्विटरचे भवितव्य कसे असेल हे पुरेसे स्पष्ट करणारी आहे. त्यामुळेच झुकेरबर्ग यांनी जगभरातील सोशल मीडिया यूजर्ससाठी नवा पर्याय उपलब्ध करून दिला. 100 देशांमध्ये सुरू झालेल्या “थ्रेडस’ची वैशिष्ट्ये काय आहेत, त्याचा ट्विटरवर काय परिणाम होईल यांसारख्या मुद्द्यांचा घेतलेला वेध.
थ्रेड्स… आपले विचार जगासोबत शेअर करण्यासाठी उपलब्ध झालेल्या नव्या व्यासपीठाचे हे नाव. हे नवीन ऍप स्टायलिश आहे आणि इतरांपेक्षा वेगळे आहे. “फेसबुक’ या जगप्रसिद्ध सोशल नेटवर्किंग साइटचे संस्थापक मार्क झुकेरबर्ग यांनी हे नवे व्यासपीठ जगभरातील 100 देशांमध्ये उपलब्ध करून दिले आहे. सोशल मीडियाच्या क्षेत्रात अशी अनेक ऍप्स उपलब्ध असताना “थ्रेड्स’ची चर्चा करण्याचे कारण म्हणजे हे थेट ट्विटरला टक्कर देणारे माध्यम म्हणून आणण्यात आले आहे. “ट्विटर’चे नवे मालक ऍलन मस्क आणि “मेटा’चे सर्वेसर्वा मार्क झुकेरबर्ग या आभासी जगातील दोन बड्या उद्योगपतींमध्ये “थ्रेड्स’च्या आगमनामुळे संघर्षाची धार वाढणार आहे. थ्रेड्सवर ट्विटरची नक्कल असल्याचा होत असलेला आरोप ही बाब अधोरेखित करतो.
ब्रिटिश-अमेरिकी पत्रकार आणि लेखक निक विल्टनने म्हटले, की ऑक्टोबर 2008 मध्ये ट्विटरच्या सीईओ पदावरून जॅक डोर्सी यांना हटविल्यानंतर त्याचे सहकारी सहसंस्थापक बिज स्टोन आणि ईव्ह विलियम्सने फेसबुकचे सीईओ मार्क झुकेरबर्ग यांची भेट घेतली. ही काही साधारण भेट नव्हती. भविष्यात निर्माण होणाऱ्या संघर्षाचे पडघम या भेटीतून वाजत होते.
झुकरबर्गच्या डोक्यात ट्विटरची मालकी मिळवण्याचा विचार होता. त्यावर झुकेरबर्ग आणि डोर्सी यांच्यात अनेक महिन्यांपासून चर्चा सुरू होती. फेसबुकला तत्कालीन काळात 50 कोटी डॉलरमध्ये ट्विटरची खरेदी करता आली नाही. मात्र, त्याच वेळी झुकेरबर्गने ट्विटरसारखे प्रॉडक्ट तयार करण्याचा सूचक इशारा दिला होता. वस्तुतः, झुकेरबर्गच्या मनात ही गोष्ट अनेक वर्षांपासून घोळत होती, असे आता स्पष्ट होत आहे.
“फेसबुक’चा उदय झाल्यानंतर जवळपास 15 वर्षांनंतर 5 जुलै 2023 मध्ये मेटा कंपनीने “थ्रेड्स’ ऍप लॉंच केले. लॉंच केल्यानंतर काही तासांतच थ्रेड्स ऍपने सर्व विक्रम मोडले. रात्रीतूनच लाखो यूजर्सने हे ऍप मोबाइलमध्ये डाउनलोड केले. आतापर्यंत सर्वात वेगाने वाढणारा ऍप म्हणून थ्रेड्सची नोंद झाली. इन्स्टाग्राम प्रोफाइलवर दिसणाऱ्या संख्येच्या आधारावर सध्या थ्रेड्स ऍपवर 9.7 कोटींहून अधिक अकाउंट्स तयार झाल्याचे दिसत आहे.
तर या ऍपची घोषणा होताच केवळ दोन तासांतच 20 लाख लोकांनी खाते उघडले होते. तर 7 तासांत 1 कोटी यूजर्सची झुंबड उडाली. पुढील केवळ 12 तासांत ही संख्या 3 कोटींच्या पुढे गेली आणि आता ती 10 कोटीच्या पुढे गेली आहे. एखादे ऍप लॉंच झाल्याच्या 5 दिवसांत 10 कोटींहून अधिक लोकांनी डाउनलोड करण्याची ही पहिलीच वेळ आहे. या विक्रमासह, थ्रेड्स ऍपने चॅटजीपीटीचा सर्वात जलद डाउनलोडिंग ऍपचा विक्रम मोडला आहे.
“ट्विटर’ ही कंपनी ऍलन मस्कने ताब्यात घेतल्यानंतर त्यात करण्यात आलेल्या बदलांवरून, तसेच या कंपनीतील कर्मचारी कपातीवरून जगभरातून मस्कवर टीका होत होती. ब्ल्यू टीकसाठी शुल्क आकारणीचा निर्णय असेल किंवा अन्य काही निर्णयांमधून मस्कच्या अधिपत्याखालील ट्विटरचे भवितव्य कसे असेल याबाबत सर्वदूर चिंता व्यक्त होती. पण “ट्विटर’ला पर्याय नसल्यामुळे सर्वांचा नाईलाज होता. क्लाउडफ्लेयरचे सीईओ मॅथ्यू प्रिंस यांनी जानेवारी 2023 पासून ट्विटरच्या यूजर्सची संख्या कशी घटत केली याचा एक आलेख अलीकडेच शेअर केला होता आणि त्यातून लोकांची नाराजी स्पष्ट दिसून आली होती.
ऍलन मस्कने अलीकडेच याबाबत एक मोठी चूक केली. “ट्विटर’ने चालू महिन्याच्या प्रारंभीच ट्विटर पोस्ट वाचण्यावर मर्यादा आणली. यानुसार व्हेरिफाइड यूजर दिवसभरात केवळ दहा हजार पोस्टच वाचू शकतील. तसेच अनव्हेरिफाइड यूजरसाठी ही संख्या 1 हजार करण्यात आली. कालांतराने अनव्हेरिफाइड नव्या यूजरसाठी ही मर्यादा आणखी कमी करून 500 वर आणली. मर्यादा लागू करणे हा एकप्रकारे “ट्विटर’चा सेल्फ गोल ठरला. ब्लू टिक सब्सक्रिप्शन लागू केल्याने यूजरनी अन्य पर्यायांचा शोध सुरू केला. त्यावेळी ट्विटर सोडणाऱ्यांना “मस्टोडॉन’ देखील पर्याय दिसत होता. ट्विटरचे माजी सीईओ जॅक डॉर्सीने “ब्लू स्काय’ नावाचा पर्यायही सादर केला होता. पण यापैकी कोणतेच ऍप संपूर्णपणे पर्याय म्हणून नावारूपास येऊ शकले नाही. हे काम झुकेरबर्गने थ्रेडसच्या माध्यमातून करण्याचा प्रयत्न केला.
थोडक्यात, “ट्विटर’कारांच्या मनमानीमुळे निर्माण झालेली पोकळी भरून काढण्याच्या उद्देशाने “थ्रेड्स’चा जन्म झाला असे म्हटल्यास गैर ठरणार नाही. अर्थात, “इन्स्टाग्राम’चे प्रमुख एडम मोसेरी यांनी या “सोशल वॉर’बाबत मत मांडताना “ट्विटर’ला रिप्लेस करण्यासाठी “थ्रेड्स’ आणण्यात आले नसल्याचा दावा केला आहे. ज्यांनी आयुष्यात कधीही “ट्विटर’चा कधीच वापर केला नाही, अशा यूजर्सना एक सार्वजनिक मंच उपलब्ध करून देण्याचा हा प्रयत्न आहे, असे मोसेरी यांनी म्हटले आहे. प्रत्यक्षात, ट्विटर सोडणाऱ्या युजरला एक स्थान मिळवून देणे, त्यांच्या शक्तीची जाणीव करून देणे हा “थ्रेडस्’ आकाराला येण्यातील महत्त्वाचा भाग ठरला. इन्स्टाग्राम नेटवर्कच्या माध्यमातून या गोष्टी साध्य करणे त्याला सहज शक्य होते. परंतु त्यात अनेक आव्हाने होती.
सोशल नेटवर्किंग तयार करणे आणि त्याची परिणामकता वाढवणे याचा चांगला अनुभव झुकेरबर्ग कंपनीकडे आहे. त्यामुळे “थ्रेड्स’कडून जगाच्या अपेक्षा वाढल्या आहेत. थ्रेड्स ऍप ट्विटरसारखेच आहे. तसेच, इन्स्टाग्रामचे काही फिचर्सदेखील यात जोडण्यात आले आहेत. सध्या हे ऍप आयओएस आणि अँड्रॉइड प्लॅटफॉर्मवर उपलब्ध आहे. ऍपलच्या ऍप स्टोअर आणि गूगल प्ले स्टोअरवरून डाउनलोड केले जाऊ शकते. याशिवाय, वापरकर्ते डेस्कटॉपवर साइटवरून देखील थ्रेड्स वापरु शकतात. थ्रेड्स यूजर्स जास्तीत जास्त 500 कॅरेक्टरसह पोस्ट करण्यास सक्षम असतील. ट्विटरवर ही मर्यादा 280 शब्द इतकी आहे. यासोबतच यूजरला फोटो आणि व्हिडिओ पोस्ट करण्याचा पर्यायही देण्यात आला आहे. सध्या 5 मिनिटांपर्यंतचे व्हिडिओ पोस्ट करता येताहेत. भविष्यात ही मर्यादा वाढू शकते.
इन्स्टाग्राम यूजर्सना थ्रेड्ससाठी वेगळे खाते तयार करण्याची आवश्यकता नाही. थ्रेड्स ऍप डाउनलोड केल्यानंतर ऍप आपोआप लॉगीन होते. लॉग इन केल्यानंतर थ्रेड्सवरील कॉन्टॅक्टची संपूर्ण यादी दिसेल आणि त्यापैकी कोणाला फॉलो करायचे आहे यूजर्सना ठरवता येते. वापरकर्त्याला थ्रेड्स ऍपचे प्रोफाइल सार्वजनिक आणि खासगी ठेवण्याचे दोन्ही पर्याय देण्यात आले आहेत. सध्यातरी हे जाहिरात मुक्त ऍप आहे. पण भविष्यात या ऍपवरही जाहिराती दिसू लागतील, यात शंका नाही. थ्रेड्सचा लूक आणि फील हुबेहूब इन्स्टाग्रामप्रमाणे आहे. पण फीचर्स ट्विटरसारखे आहेत. सोशल मीडिया मरणपंथाला लागल्याची चर्चा सुरू झालेली असताना “थ्रेड्स’ने नवी संजीवनी दिली आहे. “थ्रेड्स’ला मेटाच्या प्रचंड आर्थिक संसाधनांचा आणि इन्स्टाग्रामच्या वापरकर्त्यांच्या 200 दशलक्षांपेक्षा जास्त संख्येचा फायदा होईल.
तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रातील दिग्गज कंपन्यांमधील या स्पर्धात्मकतेचा आपल्याला काय उपयोग होईल असा विचार करत असाल तर ते वेडगळपणाचे ठरेल. कारण या आभासी जगात आपण नदीच्या पाण्यातून वाहात जाणाऱ्या पानांसारखे असतो. या प्रवाहात यूजर्स हे प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष ग्राहक असतात. त्यांना सतत काही तरी नवे हवे असते. ते उपलब्ध झाले की ग्राहकपणाचा विसर पडतो. याचाच “थ्रेड्स’ किंवा भविष्यात येणाऱ्या नव्या व्यासपीठांना-उत्पादनांना फायदा होत राहणार आहे.
कारण “डेटा इज न्यू एज ऑइल’. “मेटा’कारांना “थ्रेडस’च्या माध्यमातून आणखी नवा डेटा मिळणार आहे. त्याचा कुठे आणि कसा व्यावसायिक वापर केला जाईल, हे आगामी काळात समोर येईल. पण तोपर्यंत “थ्रेड्स’ लोकप्रिय झालेली असेल. यादरम्यान प्रश्न आहे तो “ट्विटर’चा. या माध्यमाची घसरलेली लोकप्रियता उत्तरोत्तर अशीच घसरत जाईल की “टेस्ला’कार मस्क आपल्या स्वभावानुसार अनपेक्षित धक्कातंत्राचा वापर करून या स्पर्धेला नवे वळण देतात हे पाहावे लागेल.
– महेश कोळी