आयपीएल गव्हर्निंग कौन्सिलने 2023 ते 2027 च्या हंगामासाठी आयपीएल मीडिया हक्कांसाठी निविदा जारी केल्या आहेत. यावेळी लिलाव प्रक्रिया ऑनलाइन असेल. 12 जूनपासून ई-लिलाव सुरू होणार आहे. बोर्डाचे सचिव जय शाह यांनी २९ मार्च रोजी ट्विट केले की बीसीसीआयला मोठ्या बोलीची अपेक्षा आहे. बोर्डाने टीव्ही आणि डिजिटल हक्क स्वतंत्रपणे विकण्याचा निर्णय घेतला. यावेळी मीडिया हक्कांचा लिलाव 45,000 ते 50,000 कोटी रुपयांच्या दरम्यान होऊ शकतो, असे मानले जात आहे.
मीडिया हक्क काय आहेत?
जेव्हा एखादी संस्था एखाद्या विशिष्ट कंपनीला टीव्ही किंवा डिजिटल माध्यमावर विशिष्ट वेळेसाठी कार्यक्रम दाखवण्याची परवानगी देते, तेव्हा ती रक्कम निश्चित केली जाते. त्याला निर्धारित वेळेपर्यंत कार्यक्रम दाखवण्याची परवानगी असते. जसे- सुरुवातीला सोनी चॅनेलवर आयपीएल प्रसारित केले जात होते. 2017 पासून ते स्टार स्पोर्ट्स नेटवर्कवर प्रसारित होत आहे.
प्रसारमाध्यमांच्या हक्कांवर एवढी चर्चा का?
यावेळी बीसीसीआयला मीडिया हक्कांद्वारे 45 ते 50 हजार कोटी रुपये मिळू शकतात. आयपीएलच्या कमाईतील 70 टक्के रक्कम बोर्डाला येथून मिळते. विशेष म्हणजे त्याला या उत्पन्नावर कर भरावा लागत नाही, कारण आयकराच्या कलम 12A अंतर्गत बीसीसीआयला आयपीएलच्या कमाईवर कर भरण्यापासून सूट देण्यात आली आहे. देशभरात क्रिकेटला प्रोत्साहन देण्यासाठी हे करण्यात आले आहे.
आयपीएल मीडिया अधिकारांचा इतिहास काय आहे?
IPL 2008 मध्ये सुरु झाले होते. सोनीने प्रथम त्याच्या प्रसारणाचे हक्क विकत घेतले. 2008 ते 2017 पर्यंत 8,200 कोटी रुपयांना मीडिया हक्क मिळवले होते. तेव्हा ऑनलाइन प्रक्षेपण नव्हते. यानंतर बीसीसीआयने 2018 मध्ये मीडिया हक्कांसाठीचे अधिकार पुन्हा विकले. यावेळी स्टार स्पोर्ट्स नेटवर्कने सोनीचा पराभव केला.
वेगवेगळ्या देशांतील आयपीएल सामन्यांचे प्रसारण हे करतात :
मालदीव युप टीव्ही, मीडियानेट
बांगलादेश चॅनल ९
नेपाळ युप टीव्ही, नेट टीव्ही नेपाळ, सिमटीव्ही नेपाळ
कॅनडा विलो टीव्ही
भारत स्टार स्पोर्ट्स
मध्य पूर्व शो
उत्तर अमेरिका बीन स्पोर्ट्स
न्यूझीलंड स्काय स्पोर्ट NZ
अफगाणिस्तान रेडिओ टेलिव्हिजन अफगाणिस्तान
यूके स्काय स्पोर्ट्स क्रिकेट, स्काय स्पोर्ट्स मुख्य कार्यक्रम
पाकिस्तान जिओ सुपर (प्रतिबंधित)
ऑस्ट्रेलिया फॉक्स स्पोर्ट्स, युप टीव्ही
कॅरिबियन बेटे फ्लो स्पोर्ट्स
श्रीलंका युप टीव्ही, एसएलआरसी, डायलॉग टीव्ही, पीआयओ टीव्ही
दक्षिण आफ्रिका सुपरस्पोर्ट
अमेरिका विलो टीव्ही
मीडिया हक्क विकण्यासाठी बीसीसीआयने कोणते बदल केले?
यापूर्वी मीडियाचे हक्क एकाच वेळी विकले जात होते. टीव्हीपासून ते डिजिटल अधिकारही त्यात होते. डिजिटल मीडियाच्या उदयामुळे, बीसीसीआयने निर्णय घेतला आहे की एकाच पॅकेजऐवजी, चार स्वतंत्र पॅकेजमध्ये हक्क विकले जातील. त्यामुळे मंडळाला कोटींचा फायदा होणार आहे.
मीडिया हक्क कोणाला मिळू शकतात?
सध्या मीडियाचे हक्क स्टार स्पोर्ट्स नेटवर्ककडे आहेत. आयपीएलमध्ये दोन नवीन संघांची भर पडल्याने सामन्यांची संख्या वाढली आहे. यावेळी मीडिया हक्कांच्या लिलावात स्टार नेटवर्क, झी, सोनी आणि रिलायन्स वायकॉम 18 यांच्यात स्पर्धा होऊ शकते. ‘डिजिटल स्पेस’साठी अमेझॉन प्राइम, मेटा आणि यूट्यूब आक्रमक बोली लावतील अशी बीसीसीआयची अपेक्षा आहे.
स्टार स्पोर्ट्सला मीडिया हक्कांचा किती फायदा होतो?
स्टार स्पोर्ट्सने मीडिया हक्क 16,347 कोटींना विकत घेतले. त्याचा दोन प्रकारे फायदा होतो. प्रथम जाहिराती दाखवून आणि दुसरे सबस्क्रिप्शनद्वारे. यंदा सामन्यांची संख्या वाढल्याने स्टारला अधिक फायदा होत आहे. मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, 10 सेकंदांच्या जाहिरातीमुळे स्टारला सुमारे 10 ते 12 लाख रुपयांचा नफा होतो. याशिवाय आता टीव्हीवर सामना पाहण्यासाठी त्याचे सबस्क्रिप्शन घ्यावे लागेल. एवढेच नाही तर स्टार आपल्या ओटीटी प्लॅटफॉर्म हॉटस्टारवर सामने दाखवतो. यासाठी युजरला वार्षिक 499 रुपये सबस्क्रिप्शन घ्यावे लागेल. 2018 मध्ये स्टारने 2500 कोटी रुपये कमावले.