‘यमराज’ नावाची एक छान मिश्किल शॉर्ट फिल्म पाहण्यात आली. आपल्याला बऱ्याचदा पोलिसखात्याचा असा अनुभव येतो की, गुन्हा घडू नये म्हणून काळजी घेण्याऐवजी ते आपल्याकडून गुन्हा कधी होतो, याची दबा धरून वाट पाहतात आणि नो एंट्रीत प्रवेश केला की, त्या रस्त्याच्या शेवटच्या टोकाला आपल्याकडून पैसे वसूल करतात किंवा आडबाजूला थांबून वाहनांना अडवून काहीतरी खुसपट काढायचे आणि लाच घेऊन सोडून द्यायचे.
तर अशीच एक पोलिसांची जीप आडबाजूला थांबलेली दिसते. दोघं पोलीस जीपला रेलून, त्यावर बसून निवांत गप्पा मारत असतात. तिसरा रस्त्याने कुणी बकरा येताना दिसतोय का, ते शोधत असतो. थोड्याच वेळात एकजण टूव्हीलरवरून येतो. मग त्याला अडवून कागदपत्रं, लायसेन्स, हेल्मेट असं काय काय नसल्याचं कारण दाखवून त्याच्याकडून ते पाच-सात हजार रुपये उकळतात. तिसरा पोलीस त्याने दिलेल्या पैशातून हळूच काही नोटा आधीच स्वतःसाठी काढून खिशात कोंबतो. बाजूला थांबलेल्या दोघांकडे जाऊन त्यांना पैसे देतो. एक सीनिअर असतो. तो त्यातला जास्तीचा वाटा घेतो. उरलेले “मिलबॉंटके खाओ’ म्हणून दोघांना देतो. दुसरा पोलीस त्याला आणखी मागतो, तेव्हा तो म्हणतो, “वरच्यांनापण द्यावे लागतात.’
थोड्या वेळानं स्कूटरवरून यमराज येत असलेले दिसतात. मिशा, डोक्यावर मुकुट, दागिने. फक्त रेड्याऐवजी स्कूटरवरून येतात. यमराजांची भूमिका अन्वर बाशा एम. शेख या नटाने केली आहे. वरती स्वर्गात चित्रगुप्ताकडे कॉम्प्युटरवर पृथ्वीवरील प्रत्येकाचा सगळा हिशोब लिहिलेला असतो. मधेच यमराज मोबाइलवरून चित्रगुप्ताशी बोलतात. ज्या माणसाला इथून घेऊन जायचेय, तो आता कुठे भेटेल, नावपत्ता, तपशील चित्रगुप्त सांगू लागतो; तेव्हा यमराज म्हणतात, “एवढं कुठे लक्षात ठेवू मी? व्हॉट्सऍप कर.’ तो बरं म्हणतो. मग यमराज पुन्हा आपली स्कूटर चालू करतात. इकडे दोघे पोलीस गप्पा छाटत असतात आणि तिसरा पोलीस गाडीवरून येणाऱ्या एखाद्या नवीन बकऱ्याच्या प्रतिक्षेत आहे. थोड्याच वेळात पोलीस जिथे थांबलेले असतात, तिथेच यमराज पोचतात.
लगेच त्याला पोलीस अडवतो. त्यांना वाटतं, कोणीतरी पौराणिक नाटकात काम करणारा नट वगैरे असणार. पोलीस यमराजना लायसेन्स, पीयूसी विचारतो तर यमराज त्याला सांगतात की, हे काही नाहीयं माझ्याकडे. पलीकडे त्याचे साहेब दुसऱ्या पोलिसाबरोबर टाइमपास करीत असतात, त्यांना तो तसे आनंदाने सांगतो. ते तिथूनच ओरडून लगेच पाच-दहा हजार दंड सांगतात. मग विचारतात, हेल्मेट? यमराजाचा मुकूट पाहून तो म्हणतो, असलं कसलं हेल्मेट?
यमराज फोन लावतात चित्रगुप्ताला आणि सांगतात, अरे, फोटो पाठव ना मला कुणाला उचलायचंय त्याचा. पोलिसाला वाटतं, अरे वा, बरं झालं. आणखी एक गुन्हा याच्यावर टाकता येईल आणि आणखी पैसे उकळता येतील. तो यमराजना विचारतो, कुणाला मारणार आहेस? दहा हजार दे, मग तुला सोडतो. हे फक्त मला दे गुपचुप. यमराज म्हणतात, माझ्याकडे नाहीयत पैसे. हा म्हणतो, नाव सांग तुझं. हा यमराज म्हणून नाव सांगतो, तर सगळेच हसायला लागतात.
तेवढ्यात ज्याचा मृत्यू घडवून आणायचाय त्याचा फोटो यमराजांच्या व्हॉट्सऍपवर येतो. तो बघतो तर समोर तोच पोलीस उभा असतो. यमराज हसतात आणि त्याला तसे सांगतात. पोलीस गयावया करू लागतो. चार लहान मुलं आहेत वगैरे… यमराज म्हणतात, तुझी हार्ट सर्जरी झालेली आहे एकदा. पैशाच्या मागं लागण्यापेक्षा जरा तब्येतीकडे लक्ष दिले असतेस तर?
मग सवयीने हा पोलीस यमराजांशीही सौदा करायला लागतो. तो चक्क म्हणतो, तू मला एक दिवस दे. मी तुला सवलत देतो. दंडाचे पैसे सगळे नको भरूस. अर्ध्या रकमेची पावती करतो. यमराज म्हणतात, नाही जमणार. मग हा म्हणतो, बरं बरं, सगळे पैसे माफ. पण मग मला एक आठवडा तरी जिवंत ठेव. घाईघाईने तो पोलीस बाजूलाच गप्पा मारत असलेल्या पोलिसांकडे जातो. त्यातले एक त्याचे साहेबच असतात. त्यांना तो, याच्याकडे पैसे नाहीत, सोडून देऊ असे कसेबसे पटवतो. मग यमराजांकडे येऊन स्वतःकडचे पैसे काढून देतो आणि म्हणतो, “तू मला सोड. त्याऐवजी माझ्या सायबांना उचलून ने. त्याचे हे पैसे. फार खडूस आहे तो.’ स्वतःवरून इतरांची परीक्षा! सगळी कामे पैसे चारून होतात अशा खात्रीने हा सगळे बोलत राहतो.
यमराज वेळ काढत असतात. अखेरीस त्या पोलिसाची घटका भरते. त्या क्षणी त्याला हार्टऍटॅक येतो आणि तो जमिनीवर कोसळतो. बाकीचे दोघे निवांत गप्पा मारत असतात. तो पडलेला पाहून धावत येतात. तो मृत झाल्याचे त्यांच्या लक्षात येते. शेजारीच खाली पडलेल्या नोटा वाऱ्याने उडताना दिसतात. वातावरण एकदम गंभीर बनते. त्यांचा विश्वासच बसत नाही. आजूबाजूला पाहतात तर यमराज गायब झालेले असतात. हे भयंकर घाबरतात. घाईघाईने जीपमधे बसून पसार होतात. या फिल्मचं दिग्दर्शन विनोद सपर्या यांनी केलं आहे. हसतखेळत त्यांनी एक चांगलंच कडू औषध पाजलंय. फिल्मच्या शेवटी अक्षरे उमटतात- “बी ऑनेस्ट. करप्शन डज नॉट अल्टर युवर डेस्टिनी.’ नियती अटळ आहे. तिच्यापुढे लाच उपयोगी ठरत नाही. मिळालेल्या आयुष्यात प्रामाणिकपणे वागा.
माधुरी तळवलकर