तुरुंगाचे नाव ऐकताच मोठ्या हिंमतीचा माणूसही घाबरायला लागतो. प्रत्येक गुन्हेगाराला तुरुंगात जावे लागते. जेलचे नियम पाळावे लागतात. वास्तविक, कारागृह ही एक अशी जागा आहे जिथे एखाद्या व्यक्तीला कैद केले जाते. कारागृहात राहणाऱ्या कैद्यांचा बाहेरच्या जगाशी संपर्क नसतो. तसे, जेलमध्ये राहण्यासाठी खाण्यापिण्यापासून अनेक कडक नियम आहेत. यासोबतच त्यांना कपडेही दिले जातात. आज आपण कैद्यांच्या कपड्यांबद्दल बोलणार आहोत. शिक्षा भोगणारे कैदी विशिष्ट प्रकारचे कपडे घालतात हे तुम्ही अनेक चित्रपट, मालिकांमध्ये पाहिले असेल. पांढऱ्या रंगाचे कपडे आणि त्यावर काळ्या पट्ट्या आहेत. हे सर्व फक्त चित्रपट किंवा मालिकांमध्येच घडते असे नाही, प्रत्यक्षात शिक्षा भोगत असलेल्या कैद्यांनाही हा ड्रेस दिला जातो. जाणून घेऊया यामागचे कारण काय…
कैदी असे कपडे का घालतात याचे कारण इतिहासाशी जोडलेले आहे. ऑबर्न प्रणाली 18 व्या शतकात अमेरिकेत सुरू झाल्याचे म्हटले जाते. या प्रणालीअंतर्गत तुरुंग आणि कैद्यांच्या राहणीमानासाठी नवीन नियम जोडण्यात आले. येथून आधुनिक कारागृहांची सुरुवात झाली असे म्हणतात. यानंतर येथून कैद्यांना राखाडी-काळ्या रंगाचा पट्टेदार ड्रेसही देण्यात आला.
एका मीडिया रिपोर्टनुसार, तुरुंगातून पळून गेल्यास कैदी गणवेश धारण केल्याने त्याला पकडण्यात मदत होते. असा पोशाख बाहेरच्या व्यक्तीने परिधान केलेला नसतो, अशा स्थितीत लोक फरार कैद्याला पाहताच पोलिसांना कळवतात आणि कैदी पकडला जातो, असा यामागचा तर्क आहे.
याशिवाय कैद्यांमध्ये शिस्त राहावी यासाठी असा ड्रेसही दिला जातो. “राखाडी-काळ्या” स्ट्रीप्ड ड्रेसमागील आणखी एक कारण म्हणजे गुन्हेगारांना त्यांच्या गुन्ह्याचा पश्चात्ताप करण्यासाठी “लज्जेचे प्रतीक” म्हणून देखील ओळखले जाते. मात्र कैद्यांच्या मानवी हक्काचा मुद्दा ठेवला गेल्यावर लाजेच्या प्रतिकाची बाब काढून टाकण्यात आली. यानंतर 19व्या शतकात पोशाखात बदल झाला आणि काळा-पांढरा पोशाख अस्तित्वात आला.
मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, ज्या कैद्यांची शिक्षा निश्चित आहे त्यांनाच हा ड्रेस दिला जातो. याशिवाय जे कोठडीत आहेत, ते सामान्य कपडे घालतात. मात्र, जगभरातील कैद्यांसाठी एकच ड्रेस आहे, असे नाही. प्रत्येक देशाचा कैद्यांसाठी स्वतंत्र ड्रेस कोड असतो. आता अशा परिस्थितीत भारतातील कैद्यांचे बोलायचे झाले तर इंग्रजांच्या काळापासून आजतागायत अशा पेहरावाचा ट्रेंड चालू आहे.