एकेकाळी भावंडांच्या हातात हात घालून झोपणारा तो आता मोठ्या घरात आला होता. सॉरी, त्याला “घर’ नव्हे “फ्लॅट’ म्हणतात. वेल फर्निश, अटॅच बाथरूम, स्पेशिअस गॅलरी, जिम, क्लब हाऊस असं बरंच काही होतं म्हणे तिथं. तो लहान होता तेव्हा त्याचं सहा जणांचं कुटुंब एका खोलीत नांदत होतं. आधीच्या फ्लॅटमध्ये मनासारखी लंगडीसुद्धा घालता येत नाही म्हणायचा. माणसाचं अंगण आणि आभाळ आपरं होत जाताना, खोल्या कितीही मोठ्या झाल्या तरी त्याला फारसा अर्थ उरत नाही. पण तरीही माणसाला मोठ्या घराचा सोस असतोच.
तसा मूळ पिंड शेतकऱ्याचा त्याचा. वाडवडिलांची शेती होती म्हणतात. पण ती मागल्या पिढ्यांनीच विकून टाकली होती. शेतीचा सातबारा कसा असतो हेही माहीत नव्हतं त्याला. पण मनातली शेतीची हौस भागविण्यासाठी धडपडायचा. हाताला माती लागावी म्हणून कासावीस व्हायचा. मध्ये शेती घ्यावी थोडीशी, असा विचारसुद्धा त्याच्या मनात आला होता. पण घरातल्या कुणीही त्यांच्या इच्छेला अनुमोदन दिलं नाही आणि सातबाऱ्यावर नाव कोरण्याची त्याची इच्छा त्याला मारून टाकावी लागली. मग त्याने वेगवेगळ्या फुलझाडांच्या कुंड्या आणल्या. त्या कुंड्या खिडकीत ठेवून त्यांची निगा राखू लागला. पण तो फार रमायचा नाही कुंड्यांमध्ये. रोपट्यांना ऊन मिळत नाही म्हणायचा. शेती नाही तर कमीत कमी छोटंसं का असेना, पण टेरेस गार्डन असावं असं वाटायचं त्याला. म्हणून मग हा नवा फ्लॅट घेतला होता त्याने.
त्याने फ्लॅट घेतला, त्याला सहा महिने होऊन गेले होते. पूजेला जायला नव्हतं जमलं. परवा वेळ काढला. पोहोचलो त्याच्या घरी. अपेक्षेप्रमाणे हा कुंड्यांमध्येच रमलेला. दार उघडायला तोच आला होता. एक हात मातीने भरलेला होता. मी गेलो तसा त्याच्या चेहऱ्यावर आनंद उमटला. कुंडीतल्या रोपट्याच्या बुडाशी त्याने हात धुतले. चहापाणी झालं. सगळं घर फिरून दाखवलं. इंटिरिअरची माहिती दिली.
बाल्कनीत गेल्यावर आभाळाकडे बोट करत म्हणाला, “केवढं मोठं आभाळ दिसतंय बघ ना.’ खरंतर तो आभाळाचा तुकडाच होता. शहरातून नेहमी दिसणाऱ्या आभाळापेक्षा काहीसा लांबरुंद. पण वीतभर आभाळ पाहण्याची सवय असलेल्या माणसाला तो तुकडाही फार मोठा वाटत होता. गावाकडे गेलं की चांदण्यांना प्रकाश असतो याची जाणीव होते आणि शहरात मात्र आभाळात चांदण्या असतात याची जाणीव पुसट होऊन जाते. आभाळ वाट्याला येतच नाही फारसं कुणाच्या. दिसत असलं आभाळ खिडकीच्या चौकटीतून, तरी आभाळाकडे पाहायला वेळ असतो कुणाला? “चल तुला माझी बाग दाखवतो.’ म्हणत टेरेसवर घेऊन गेला. तिथं एका बाजूला कृत्रिम जमीन तयार करून त्यावर मेथी लावली होती. कोथिंबीर लावली होती. कारल्याच्या दोन-चार वेली होत्या. वांग्याच्या पाच-सात रोपट्यांना वांगी लागली होती. सात दिवसांच्या सात भाज्या तो त्याच्या गार्डनमध्ये पिकवत होता. विविध प्रकारच्या स्टॅंडवर, लहानमोठ्या आकाराच्या कुंड्या ठेवण्यात आलेल्या. त्यात वेगवेगळ्या प्रकारची, विभिन्न रंगांची, विविध सुवासाची फुलझाडं होती. पानातही वेगवेगळ्या रंगछटा होत्या.
मला प्रश्न पडला, “माणसाने या फुलांकडे पाहून ती फुलं चितारली असतील. पण देवाने कशाकडे पाहून ही विविध आकाराची, विभिन्न रंगाची, वेगवेगळ्या सुवासाची, लहान मोठ्या आकाराची फळे फुले निर्माण केली असतील?’ माणसाने भुईमूग पेरला तर भुईमूग उगवतो आणि गुलाबाची फांदी मातीत रोवली तर तिच्यावर गुलाब बहरतो. पण भुईमूग पेरण्यासाठी पहिला दाणा कोठून आला? अथवा पहिली गुलाबाची फांदी कोठून आली? माझ्या मनात प्रश्नाचं मोहळ उठलं होतं. पण मित्राने त्याच्या टेरेसमधली बाग इतकी अप्रतिम सजवली होती की तो तिच्यात पूर्ण रमल्याचे दिसत होते. तो अनेक झाडांची, फुलांची माहिती देत होता. मीही रमलो होतो त्याच्या बगीच्यात. तो सांगेल ते ते ऐकत मी पुढे जात होतो. मोठ्या घरासमोरचं आपरं होतं जाणारं अंगण आणि आभाळ पाहात होतो.
काही दिवसांपूर्वी एका मित्राकडे गेलो होतो. नवीन फ्लॅट घेतला होता त्याने. त्याचा आधीचा टू बीएचकेचा फ्लॅट त्याला छोटा वाटत होता. खरंतर एकेकाळी दहा बाय दहाच्या खोलीत लहानाचा मोठा झाला होता तो. चार भावंडं, आई वडील, पै पाहुणे सारे त्या छोट्या घरात सुखात होते. हो, लहानपणी “घरं’च म्हणायचा तो त्या छोट्याशा खोलीला. पुढे चिमणीने काडी काडी जमवून घर बांधावं तसं त्याच्या आईवडिलांनी पोटाला चिमटा घेऊन पै पै जमवली आणि स्वतःचं घर बांधलं. एका खोलीतली माणसं सहा खोल्यात पांगली. पुढे नोकरीनिमित्त तो बाहेर गावी गेला. लग्न झालं. दोन मुलं झाली. लग्न होण्याआधी त्याने वन बीएचके फ्लॅट घेतला. मुलं मोठ्ठी होऊ लागली तेव्हा टू बीएचकेमध्ये शिफ्ट झाला. आता मुलाच्या लग्नाची वेळ आली होती म्हणून थ्री बीएचके फ्लॅटमध्ये आला.
विजय शेंडगे