श्रीकांत कात्रे
माणदेशी फाउंडेशन आणि माणदेशी महिला सहकारी बॅंक या दोन्ही संस्थांनी महिलांच्या सबलीकरणासाठी मोठे योगदान दिले. त्यामुळेच विविध क्षेत्रांमध्ये महिलांनी उल्लेखनीय कामगिरी केली. गौरी भोसले यांनीही मेहनतपूर्वक शेतीमधील उत्पादनावर प्रक्रिया करून व्यवसायामध्ये स्थिरता मिळवली.
आपल्या आवडीच्या क्षेत्रात काम करण्याची संधी मिळाली की महिला त्या संधीचे सोने करतात. गौरी भोसले यांना शेतीची आवड होती. शेतीमधून हळदीचे पीक घेऊन त्यांनी प्रक्रिया करून सेंद्रिय हळद पावडर तयार केली आणि व्यवसाय करीत आर्थिक स्थिरता मिळवली.
सोन्या – सारख्या पिवळ्याधमक हळद पावडरचा व्यवसाय मोठ्या प्रमाणावर वाढविण्याचा त्यांचा मानस आहे. माणदेशीने आतापर्यंत दिलेल्या प्रोत्साहनामुळे हा प्रवास झाला आणि इथून पुढे माणदेशीच्या साथीनेच हा प्रवास आणखी गतीमान होईल, असा विश्वास त्या व्यक्त करतात.
वाई तालुक्यातील बावधन हे त्यांचे माहेर आणि खंडाळा तालुक्यातील जवळे हे त्यांचे सासर. पतीच्या नोकरीनिमित्ताने त्या कोकणात चिपळूणमध्ये राहतात. पश्चिम महाराष्ट्रातील एक नंबरची हळद पावडर म्हणून अभिमानाने सांगत त्या कोकणात हा व्यवसाय करतात. काहीतरी करण्याची जिद्द त्यांच्या मनात होती.
लहानपणापासून शेतीच्या वातावरणात राहिल्याने शेतीची आवड होतीच. वाई परिसराचे वातावरण हळदीसाठी पोषक. त्यात हळद आरोग्यदायी. प्रत्येकाच्या स्वयंपाकघरात असणारच. त्यामुळे हळद पिकवून त्यावर प्रक्रिया करून हळद पावडरीचा व्यवसाय करण्याचे त्यांच्या मनाने निश्चित केले.
बावधनला त्यांचा भाऊ प्रशांत पिसाळ यांच्या मदतीने त्यांनी त्यांचा विचार सत्यात उतरवला. कोकणातून दर 15 दिवसांतून एकदा बावधनला यायचे. हळदीच्या पिकाचे संगोपन करायचे. उत्पादनावर प्रक्रिया करून हळद पावडर तयार करायची आणि कोकणात त्याची विक्री करायची.
समर्थ हळद पावडरचे हे चक्र तीन वर्षांपासून सुरू झाले. भाऊ करीत असलेल्या मदतीमुळे हे सारे हाऊ शकले, असे त्या आवर्जून सांगत होत्या. व्यवसाय सुरू केला आणि माणदेशीच्या दमयंती शिंदे यांची भेट झाली.
महिलांसाठी कार्य करणाऱ्या माणदेशीची माहिती त्यांनी दिली. प्रगतीचा मार्ग इथे सापडेल, हे लक्षात आल्याने गौरी भोसले यांनी माणदेशीशी नातं जोडले. विविध सेमिनार आणि प्रशिक्षणातून त्यांना खूप मोठी मदत होऊ लागली. पूर्वीच्या तुलनेत व्यवसायात बरकत येऊ लागली. विविध परवाने, उद्योग आधार यासारख्या तांत्रिक बाबींची पूर्तता झाली.
माणदेशीमुळे मार्केटिंगसाठी विविध ग्रूपमधून संपर्क वाढला. पावडरमध्ये कोणते घटक असतात, याची माहिती घेऊन हळद पावडरीची लॅबमध्ये टेस्ट करून घेतली. पावडरीतील कुरकुमाइनचे (अर्क) प्रमाण सर्वाधिक म्हणजे 4.7 टक्के मिळाले. पावडरचा दर्जा सिद्ध झाला. हा दर्जा कायम राखण्यासाठी त्यांनी मेहनत घेतली. तीन वर्षांत व्यवसायात स्थिरता मिळाली. माणदेशीमुळे बळ मिळाले. हुरूप वाढला.
करोना काळात अनेक अडचणी उभ्या राहिल्या. मात्र, माणदेशीमुळे ताण खूपच हलका झाला. ऑनलाइन व्यवहार, व्हॉटसऍप ग्रूप, फेसबुक अशा डीजिटल माध्यमातून व्यवसाय वाढीसाठी प्रोत्साहन मिळाले.
त्याशिवाय आकर्षक लेबलिंग करणे, पॅकेजिंग चांगले करणे याचा दृष्टीकोन बदलला. खूप शिकता आले, असे त्या सांगत होत्या. व्यवसाय वाढू लागला. भविष्यात उत्पादन वाढवून निर्यातक्षम पावडर बनविण्याचा प्रयत्न असल्याचे त्या सांगतात. हा प्रवास सोपा नाही.
तो संघर्षमय, कष्टाचा, सचोटीचा आणि मेहनतीचा आहे. बावधनला दीड एकर क्षेत्रांत भावाच्या मदतीने हळदीचे उत्पादन घेण्यासाठी जाणे, तिथे पाणी देणे, शेणखत घालणे असे हे मेहनतीचे कष्टाचे पीक आहे. पीक आल्यावर प्रक्रिया करणेही सोपे नाही. शेतातून हळद काढायची, शिजवायची, वाळवायची, दळायची. हे सारे काम त्यांनी धाडसाने केले.
शेतीच्या व प्रक्रियेच्या कामासाठी भावाची मदत मोठी आहे. त्याशिवाय दोन मजूर मदतीला आहेत. पुढील काळात व्यवसाय वाढविण्यासाठी त्या प्रयत्न करणार आहेत. हळद शिजविण्यासाठी स्वतःची काहिल पाहिजे, दळण्यासाठी मशीन हवे आहे. रत्नागिरी जिल्ह्याबरोबरच इतर जिल्ह्यांमध्ये या पावडरीचे मार्केटिंग करायचे आहे.
या साऱ्या प्रयत्नांसाठी माणदेशीचे पाठबळ मिळेल, असा विश्वास त्यांच्या मनात आहे. शेतीतील मातीवर त्यांचे प्रेम आहे. मातीतून त्या हळदीचे उत्पादन घेतात. हळद पावडरीच्या शुद्धतेची हमी त्या देतात. मातीवरील प्रेमामुळेच त्यांचा व्यवसायही वाढतो आहे.
वाईच्या मातीतून तयार होणाऱ्या उत्पादनाने कोकणातील स्वयंपाकघरांतून ही पावडर प्रत्येकाला आरोग्यदायी ठरत आहे. प्रत्येक स्त्रीने आपल्यातील ताकद ओळखून आपल्या आवडत्या क्षेत्रात सातत्याने सचोटीने काम केले तर यश मिळतेच.
कार्यकुशलता वाढते त्यावेळी तिचा सन्मानही वाढतच जातो. आत्मविश्वास वाढतो, तुम्हाला मत मांडण्याची संधी मिळत राहते. साहजिकच उद्योग व्यवसायासाठी धाडस निर्माण होत राहते. गौरी भोसले यांनी हे सारे सिद्ध करून दाखवले आहे.