ध्येयाचाध्यास लागला की, कामाचा त्रास जाणवत नाही असे म्हणतात. आता ध्येय आणि ध्यास या दोन्ही शब्दांत काय फरक असेल बरं? हा प्रश्न पडणे साहजिक आहे. ध्येय म्हणजेच आपल्याला आपल्या जीवनात काय करायचे आहे, कुठे जायचे आहे याची मनात केलेली बांधणी. एक अशी सुप्त इच्छा जी पूर्ण व्हावी असे आपल्याला कायम वाटते. मग ते ध्येय कोणतेही असू शकते.
कौटुंबिक, वैयक्तिक, व्यावसायिक किंवा इतर कोणतेही. आता हे ध्येय, ही इच्छा पूर्ण करण्यासाठी जेव्हा आपण जी तीव्र इच्छा बाळगतो तो म्हणजेच आपला ध्यास. याबाबत व्यक्तिपरत्वे मतभिन्नता असू शकते; परंतु आपल्याला काय पाहिजे आहे, मिळवायचे आहे आणि कसे मिळवायचे आहे हे महत्त्वाचे आहे.
आता हे ध्येय साध्य करायचे म्हटले तर ते झटपट साध्य होत नाही. मुळात झटपट साध्य होईल त्याला ध्येय म्हणणे कदाचित चुकीचे ठरेल. कारण ध्येय आखल्यानंतर त्या ध्येयापर्यंत पोहोचायला आपल्याला काही टप्प्यांतून जावे लागते. हे टप्पे म्हणजेच आपल्या ध्येयप्राप्तीतील छोटी छोटी उद्दिष्टे. अगदी उदाहरणासह सांगायचे झाल्यास सहा महिन्यांत 10 किलो वजन कमी करणे, असे एखाद्याने ध्येय घेतले.
आता डायरेक्ट सहा महिन्यांनी वजन आपोआप नाही कमी होणार. तर त्यासाठी आपल्याला त्याच्या उद्दिष्टांना साध्य करीत जावे लागेल. पहिल्या महिन्यात किती कमी करायचे, पुढील महिन्यांत किती? आहार, व्यायाम, पथ्ये इत्यादी उद्दिष्टे प्रथम साध्य करावी लागतील. उद्दिष्टे साध्य होत गेली की, तुम्ही ध्येयाच्या जवळ पोहोचलात म्हणून समजा. तुमची इच्छापूर्ती किंवा ध्येयसिद्धी झाली म्हणणेही वावगे ठरणार नाही.
ध्येयाकडे नेणारी उद्दिष्टे साध्य करताना आपल्याला त्यांच्याप्रती कमालीची एकाग्रता आणावी लागेल. सातत्याने त्यांचा पाठपुरावा करावा लागेल. त्यासाठी सुयोग्य नियोजनाने प्रयत्न करावे लागतील. यासाठी आपण भिंतीवर फलक लावावेत जेणेकरून ते सातत्याने आपल्या नजरेत राहील असेही सुचविले जाते. यासाठी आकर्षणाच्या सिद्धांताचा दाखलाही दिला जातो. भिंतीप्रमाणेच मोबाइल किंवा लॅपटॉपच्या स्क्रीनवरसुद्धा अनेकदा ध्येयाबाबत फोटो ठेवले जातात. हे करणे नक्कीच उत्तम आहे. परंतु दरवेळी आपण खरच किती वेळा त्यावर लक्ष केंद्रित करतो हे आपापलेच तपासावे लागणार. आपल्या अंतर्मनाला आपल्या ध्येयाची सातत्याने आठवण करून द्यायला हवी.
आपला व्हिजन बोर्ड बनवायला हवा. स्वप्नं प्रत्यक्षात यावी असं वाटत असेल तर आधी ती मनात तयार व्हायला हवीत. आणि प्रत्यक्षात जे मनातील स्वप्ने कागदावर यायला हवीत; परंतु हल्लीच्या डिजिटल “इको फ्रेंडली’ जगात वावरताना “पेपरलेस कल्चर’ला अधिक महत्त्व प्राप्त झाले आहे आणि त्यामुळेच आपल्यालाही आपल्या ध्येयाच्या आखणीबाबत “टेक्नोफ्रेंडली’ व्हावे लागेल. आपला व्हिजन बोर्ड नेहमी आपल्या अवतीभोवती, सोबत ठेवल्यास अधिकच उत्तम राहील. यासाठी एक कल्पना माझ्या ध्येयाच्या आखणीसाठी प्रचंड उपयुक्त ठरली.
एके दिवशी मी मोबाइलचा पासवर्ड सेट करीत होतो. कोणता पासवर्ड द्यावा हा प्रश्न मला सतावत होता. त्यावेळी मी जरा द्विधा मनःस्थितीत आणि थोडासा चिंतेतही होतो. मनाला सकारात्मक उभारी मिळावी म्हणून मी “ऑल ओके’ असा पासवर्ड ठेवला.
दिवसभरातून अनेकवेळा मोबाइल अनलॉक करताना “ऑल ओके’ हे आधी मनात आणि मग कीबोर्डवर येऊ लागले. दिवसभरात पन्नास एक वेळा केल्याने मला सकारात्मक लहरी जाणवू लागल्या. सर्व काही ठीक वाटू लागले आणि मी सातत्याने सकारात्मक राहू लागलो. पुढे येणाऱ्या परिस्थितीप्रमाणे मी मोबाइलचे पासवर्ड बदलत गेलो आणि त्या पासवर्डमधील प्रेरक शब्दांनी अप्रत्यक्षरीत्या माझ्या मनावर सातत्याने आत्मविश्वासाचा वर्षाव केला. एखाद्या आव्हानात्मक परिस्थितीचा विचार करताना “मी करू शकतो (आय कॅन)’ या पासवर्डची मदत झाली. नातेसंबंधावर जिव्हाळ्याची फुंकर मारण्यासाठी “हॅप्पी फॅमिली’ या पासवर्डचा आधार मिळाला. भीतीवर, नैराश्यावर विजय मिळविण्यासाठी “मी विजेता’ हा पासवर्ड फायद्याचा ठरला. असे अनेक पासवर्ड परिस्थितीनुसार बदलत गेले आणि या प्रत्येक पासवर्डने माझ्या ध्येयासाठी मला सातत्याने प्रवृत्त केले. माझ्या अंतर्मनात ध्येयाचा ध्यास निर्माण केला.
पासवर्ड बदलण्याच्या त्या कल्पनेने माझे ध्येय साध्य करण्यात मला मदत केली. मला सतत प्रेरित आणि उत्साही ठेवले. दैनंदिन जीवनातील एका छोट्या सवयीने माझ्या व्हिजन बोर्डला खऱ्या अर्थाने व्हिजन मिळाले. आपले सततचे विचार आणि त्यानुसार केलेली कृती हमखास ध्येय साध्य करून देते हा आत्मविश्वास मला मिळाला.
ध्येय काहीही असू ते ध्येयसिद्धीपर्यंत पोहोचण्यासाठी त्याचा पासवर्ड आपण समजून घ्यायला हवा. कारण जेव्हा आपण स्वतःशी, ध्येयाशी वचनबद्ध होतो तेव्हा आपल्याला योग्य दिशेने विचार करण्याची शक्ती मिळते आणि त्यातून वास्तविक जीवनात परिणाम दिसू लागतात. आपली विचारात, कृतीत, कागदावर किंवा मोबाइलच्या पासवर्डवर ध्येयाचे वलय निर्माण करा मग बघा यशावर तुमची मोहोर निश्चितच कोरली जाईल.
– सागर ननावरे