भारताने फाइव्ह जी स्पेक्ट्रम लिलावाच्या माध्यमातून व्यापक बदलाकडे वाटचाल सुरू केली. पिढीबरोबरच मोबाइल फोन टेक्नॉलॉजीमध्ये बदल झाले आणि इंटरनेट हे आपल्या आयुष्यातील महत्त्वाचा घटक बनला. करोना काळात सर्वकाही थांबलेले असताना इंटरनेटच्या मदतीने व्यवहार आणि कामकाज सुरळीत राहिले. वर्क फ्रॉम होमपासून ते शिक्षण क्षेत्रात इंटरनेट आणि मोबाइल फोनने महत्त्वाची भूमिका बजावली. फाइव्ह-जी ही आपल्या तंत्रज्ञान क्षेत्रातील मोठी उडी असेल. अमेरिका, चीनसह अनेक देशांत हे तंत्रज्ञान अगोदरच पोचले आहे.
भारत देखील आता मागे राहिलेला नाही. फाइव्ह जी डेटा ट्रान्सफरचा वेग हा सध्याच्या फोर जीच्या तुलनेत दहा पट अधिक असेल. डेटा ट्रान्सफरची सुविधा ही तुलनने किरकोळ आहे. प्रत्यक्षात आपले, सर्वांचे आयुष्य विशेषत: उद्योग आणि व्यापारी जगाचे संपूर्ण चित्र बदण्याची क्षमता फाइव्ह जीमध्ये आहे. सर्वाधिक बदल होईल तो “लेटन्सी’मध्ये. लेटन्सी म्हणजे एखादी घटना घडल्यानंतर त्यावर उमटणाऱ्या प्रतिक्रियेसाठी लागणारा वेळ.
मोबाइल फोन किंवा संगणकावर क्लिक केल्यानंतर इंटरनेटवर पेज सुरू होण्याचा काळ किंवा मोबाइल गेमिंगमध्ये निर्देशानुसारच्या हालचालीला लागणारा काळ. फोर जीमध्ये लेटेन्सीचा वेळ हा 50 मिलीसेंकद आहे. त्याचा व्यापक अर्थ सांगायचा झाल्यास डोळ्याची पापणी लवण्याचा काळ. फाइव्ह जीमध्ये तो एक मिलीसेंकद राहील. त्याचा सर्वाधिक फायदा हा रोबोटिक्स, आर्टिफिशियल इन्टेलिंजन्स, इंटरनेट ऑफ थिंग्ज यासारख्या कामात होईल. यात वेगवेगळ्या प्रकारचा डेटा एकातच सामावलेला असतो.
वेगाच्या माध्यमातून इंटरनेटची अचूक गणना करता येते. देशातील बहुतांश मोठ्या उद्योगात रोबो किंवा महाकाय ऑटोमॅटिक मशीनचा वापर केला जातो. या मशीनकडून शंभर टक्के कामांची अपेक्षा केली जाते. फाइव्ह जी अनेक मशीनचा दुवा साधण्याचे काम करेल. फाइव्ह जीमध्ये “स्लायसिंग’च्या माध्यमातून गरजेनुसार ग्राहकांना एकाच नेटवर्कवर वेगवेगळ्या गतीचे इंटरनेट मिळणे शक्य राहील. व्हिडिओ कॉन्फरन्सने हजारो किलोमीटर अंतरावर बसून एखाद्या रुग्णाच्या उपचाराची दिशा निश्चित करणे किंवा शस्त्रक्रिया करणे सोयीचे जाईल.
चीनमध्ये एका डॉक्टरने फाइव्ह जी नेटवर्कच्या मदतीने अनेक किलोमीटर अंतरावर राहून डुकरावर यशस्वी ऑपरेशन केले. रुग्णांच्या तपासणीचे अहवाल डॉक्टरांच्या घरी मिळतील. यामुळे हृदयरोगसारख्या अनेक आजारांवर वेळीच उपचार करणे शक्य होईल. पायाभूत व्यवस्था चांगली झाली तर फाइव्ह जी हे शिक्षण क्षेत्रात क्रांती घडवून आणू शकते. व्हर्च्युअल क्लासच्या माध्यमातून जगभरात कोठेही बसून हजारो मुलांना एकाचवेळी शिक्षण घेणे शक्य होणार आहे. वाहतूक सिग्नलशी निगडीत सिस्टिम हे वाहनांची संख्या पाहून कधी लाल दिवा लावायचा, कधी हिरवा हे निश्चित करू शकतील. ड्रोन, चालकरहित गाड्या यामध्ये हे तंत्रज्ञान उपयुक्त ठरेल. या वर्षाच्या सप्टेंबरअखेरपर्यंत अनेक शहरात फाइव्ह जी सेवा सुरू होईल, असे सांगितले जात आहे. त्याचा पूर्ण फायदा मिळण्यासाठी आणखी काही वर्षे वाट पाहावी लागेल.
सर्वसामान्य टेलिफोन ग्राहकांना फोर जीची सेवा मिळण्यासाठी पाच ते सहा वर्षे लागले. फाइव्ह जीचे टॉवर, टॉवर दरम्यानचे ऑप्टिक फायबर केबल नेटवर्क आणि त्यापेक्षा फाइव्ह जी तंत्रज्ञानाने युक्त असलेले महागडे मोबाइल फोन हे या तंत्रज्ञानातील मोठे अडथळे आहेत. फाइव्ह जी नेटवर्कमधून फायदा मिळवताना कंपन्यांना अनेक आव्हानांना सामोरे जावे लागेल. जगात ज्या देशात या नेटवर्कचा वापर केला जात आहे, तेथे टेलिकॉम कंपन्यांना फाइव्ह जी सेवा घेण्यासाठी जादा मोबदला देणाऱ्या ग्राहकांचा शोध घ्यावा लागत आहे. फाइव्ह जी वाढल्याने रेडिएशनच्या कथित धोक्यावरही सरकारला लक्ष ठेवावे लागणार आहे. फाइव्ह जी पूर्णपणे लॉंच होण्यापूर्वीच जगात आतापासूनच सिक्स जीची चर्चा होत आहे. सध्याचे वातावरण पाहता कदाचित अपेक्षेपेक्षा सिक्स जी लवकर देखील येऊ शकते.
– गणेश काळे