ब्रिटनच्या परराष्ट्रमंत्री लिझ ट्रस यांनी भारतीय वंशाचे माजी अर्थमंत्री ऋषी सुनक यांचा पराभव करून हुजूर पक्षातील आपल्या नेतृत्वावर शिक्कामोर्तब केल्यामुळे, त्यांची देशाच्या पंतप्रधान म्हणून निवड झाली आहे. आपल्या कारनाम्यांमुळे वादग्रस्त ठरलेले पंतप्रधान बोरिस जॉन्सन यांना पदत्याग करावा लागल्याकारणाने, हुजूर पक्षाला नेतृत्वबदल करावा लागला.
बोरिस जॉन्सन यांना 2019 मध्ये 66 टक्के मते मिळाली होती. तर त्या अगोदर 2005 मध्ये डेव्हिड कॅमरून यांना 67 टक्के, तर 2001 मध्ये इआन डंकन यांना 60 टक्के मते मिळाली होती. या तिघांच्या तुलनेत ट्रस यांना 57 टक्केच मते मिळाली आहेत. अर्थात, ही टक्केवारी पक्षांतर्गत निवडणुकीची असून, अमेरिका असो वा ब्रिटन, या देशांत पारदर्शकपणे पक्षांतर्गत निवडणुका घेऊनच नेतेपदी निवड केली जाते. त्यामुळे लिझ यांचा हा विजय ऐतिहासिक नाही. याचे कारण सुनक यांना 42 टक्के मते मिळाली आहेत. मार्गारेट थॅचर यांच्यानंतर पुढे काही वर्षांनी थेरेसा मे या ब्रिटनच्या पंतप्रधान होत्या आणि त्यानंतर आता लिझ ट्रस या पंतप्रधान झाल्या असून, जगातील एका महत्त्वाच्या शक्तीचे नेतृत्व महिला सक्षमपणे करू शकतात, हे पुन्हा एकदा दिसेल, अशी आशा आहे.
पंतप्रधानपदाची सूत्रे हाती घेताच त्यांनी करकपात करण्याचे आश्वासन दिले. जॉन्सन यांच्या मंत्रिमंडळात असलेले अर्थमंत्री सुनक यांनी देशासमोरील आर्थिक संकटाचा सामना करण्यासाठी करवाढीच्या योजना लागू केल्या होत्या. त्या मागे घेण्याचे आश्वासन लिझ यांनी दिले होते आणि त्यांच्या विजयात या आश्वासनानेच महत्त्वाची कामगिरी बजावली. लिझ यांच्या मंत्रिमंडळात जॉन्सन यांच्या विश्वासू असलेल्या माजी गृहमंत्री प्रीती पटेल, तसेच सुनक यांनी सहभागी होण्यास नकार दिला आहे. मात्र, पक्षांतर्गत निवडणूक पार पडल्यानंतर, हुजूर पक्ष हे एक कुटुंब आहे अशी टिप्पणी सुनक यांनी केली असून, निकालानंतर क्षुद्र राजकारण न करण्याचे संकेत दिले आहेत. लिझ या 47 वर्षांच्याच असून, त्यांना योग्य वयात उत्तम संधी प्राप्त झाली आहे. अन्यथा भारतासारख्या अनेक देशांत साठी-सत्तरी झाल्याशिवाय उच्च पदे मिळत नसल्याचा बऱ्याचदा अनुभव येतो. नीट दिसत नाही, ऐकू येत नाही, तरीही पक्षाला आणि जनतेला मार्गदर्शन करण्याचा हट्ट नेतेमंडळी सोडता सोडत नाहीत.
लिझ ट्रस्ट यांनी शाळेत असताना नाटकातून मार्गारेट थॅचर यांची भूमिका वठवली होती. त्याच आता टोरी-कन्झर्व्हेटिव्ह किंवा हुजूर पक्षाच्या सर्वोच्च नेत्या बनल्या आहेत. लिझ यांनी ऑक्सफर्ड विद्यापीठातून तत्त्वज्ञान, राज्यशास्त्र आणि अर्थशास्त्र या विषयांत पदवी संपादन केली असून, एका खासगी कंपनीत अकाउंटंट म्हणूनही काम केले आहे. विशेष म्हणजे, सुरुवातीच्या काळात त्यांनी लिबरल डेमोक्रॅट्ससोबत काम केले होते. आपल्याकडेही हल्ली भाजपमधून कॉंग्रेसमध्ये आणि कॉंग्रेसमधून भाजपकडे वर्दळ वाढली आहे. 2001 आणि 2005च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत लिझ पक्षाच्या उमेदवार म्हणून लढल्या. मात्र त्यांचा पराभव झाला. पुढे 2010 साली त्यांनी संसदेत खासदार म्हणून पाऊल ठेवले. त्यानंतर लिझ शिक्षणमंत्री झाल्या आणि त्यांनी अनेक सुधारणा राबवल्या. त्यांना पर्यावरणमंत्री म्हणून बढती मिळाली. हुजूर पक्षाने ब्रेक्झिटवादी भूमिका घेतली असली, तरी लिझ यांनी त्यास स्पष्टपणे विरोध केला होता. यथावकाश त्यांनी टोपी बदलली आणि त्या ब्रेक्झिटवादी बनल्या. न्यायमंत्री, अर्थमंत्री व आंतरराष्ट्रीय व्यापारमंत्री म्हणूनही काम करण्याचा त्यांना अनुभव आहे. रशियाने युक्रेनवर केलेल्या हल्ल्याचा निषेध करण्यात लिझ पुढे होत्या. लिझ यांच्याऐवजी सुनक विजयी झाले असते, तर भारतातील उजव्या विचारांच्या नेत्यांनी जल्लोष साजरा केला असता. मात्र त्यांचा पराभव झाल्यामुळे या मंडळींची निराशा झाली असेल.
वास्तविक सुनक हे लिझ यांच्यापेक्षा अधिक लोकप्रिय आहेत. परंतु तरीही त्यांचा पराभव होण्यामागील एक कारण म्हणजे, सुनक हे श्वेतवंशीय नाहीत. हुजूर पक्षाच्या सदस्यांपैकी 97 टक्के लोक हे श्वेतवर्णीय आहेत. ब्रिटनमध्ये महागाई असली, तरीदेखील सरकारची तिजोरी बघून वाट्टेल तेवढी करकपात करण्यास सुनक यांनी विरोध केला. त्यामुळे ऋषी सुनक हे धनवंत असून, त्यांना गोरगरिबांचे काही पडलेले नाही, अशी टीका केली जाऊ लागली. वास्तविक श्रीमंत व्यक्तींनाही गरिबांची दुःखे समजू शकतात. याचे उदाहरण म्हणजे पंडित नेहरू. परंतु राजकारणात विरोधक कशाही प्रकारे प्रचार करू शकतात. ऋषी यांनी गेल्या जुलैत बोरिस जॉन्सन यांच्या सरकारमधील अर्थमंत्रिपदाचा राजीनामा दिला होता आणि त्यानंतर इतरांनीही राजीनामा देण्यास सुरुवात केली. ज्या बोरिस यांनी ऋषी यांना पक्षात आणि सरकारमध्ये उत्तम संधी दिल्या, त्यांचाच विश्वासघात ऋषी यांनी केला, असे म्हटले जाऊ लागले.
वास्तविक बोरिस यांनी करोनाच्या काळात नियमांचे उल्लंघन करून आपल्या निवासस्थानी पार्टी दिली होती. त्यामुळे सामान्य जनता संतापली होती आणि याच पार्श्वभूमीवर ऋषी यांनीही राजीनमा देऊन आपली नाराजी व्यक्त केली. ज्या नेत्याने संधी दिली, त्याच्या अपकृत्याचे समर्थन करण्याचे ऋषी यांनी नाकारले, हे बरेच झाले. परंतु त्यामुळे जॉन्सन यांना मानणाऱ्यांपैकी अनेकांनी ऋषी यांना मतदान केले नाही आणि म्हणून त्यांचा पराभव झाला. उलट, लिझ ट्रस यांच्या भूमिका वारंवार बदललेल्या आहेत. ब्रिटनपुढे आज महागाईचे अभूतपूर्व संकट निर्माण झाले असून, इंधनदर तिपटीने वाढले आहेत. अशावेळी कठोर आर्थिक उपाय योजण्याऐवजी, करसवलतींचे अल्पकाळात लोकप्रियता मिळवून देणारे निर्णय घेण्याचा इरादा लिझ यांनी व्यक्त केला आहे. गेली बारा वर्षे ब्रिटनमध्ये हुजूर पक्षाची सत्ता असून, भारतात ज्या वर्षी निवडणुका आहेत त्याच वर्षी, म्हणजे 2024 साली ब्रिटनमध्ये सार्वत्रिक निवडणुका आहेत. ब्रेक्झिटसारखा विषय असो अथवा चलनफुगवटा किंवा युक्रेनवरील कारवाई असो.
सत्ताधारी हुजूर पक्षाने जनतेचा अपेक्षाभंगच केला आहे. याचे कारण, आर्थिक विकासही नाही आणि दैनंदिन चीजवस्तूंच्या किमती मात्र सातत्याने वाढत आहेत. शिवाय विकास होत नसला आणि महागाईने शिखर गाठले असले, तरी अच्छे दिन कसे आहेत, हे लोकांना पटवून देण्याची हुशारी अंगात असावी लागते. काही विकसनशील देशांच्या नेतृत्वाकडून लिझ यांनी याबाबतचे मार्गदर्शन घेतले पाहिजे! ब्रिटनमधील मजूर पक्षाच्या नेतृत्वातही बदल झाला असून, नवे नेते सर केर स्टार्मर हे हुजूर सरकारची चांगलीच कोंडी करताना दिसत आहेत. अशावेळी लिझ कशी कामगिरी करतात, त्यावरच 2024 मध्ये ब्रिटनमध्ये हुजूर की मजूर सत्तेवर येतात, हे ठरेल.