Wednesday, May 14, 2025
Dainik Prabhat
  • मुखपृष्ठ
  • ई-पेपर
  • ताज्या बातम्या
  • राष्ट्रीय
  • आंतरराष्ट्रीय
  • राज्य
    • महाराष्ट्र
      • उत्तर महाराष्ट्र
      • विदर्भ
      • कोंकण
      • पश्चिम महाराष्ट्र
      • मराठवाडा
    • मुंबई
    • पुणे
    • पिंपरी-चिंचवड
    • पुणे जिल्हा
    • अहमदनगर
    • सातारा
  • अर्थ
  • कृषी
  • क्रीडा
  • संपादकीय
  • राजकारण
  • मनोरंजन
    • बॉलिवुड न्यूज
    • क्लासिक सिनेमा
    • मराठी सिनेमा
    • टेलिव्हिजन
    • नवीन रिलीज
    • फोटो गॅलरी
    • हॉलीवुड न्यूज
  • क्राईम
  • फिचर
    • आरोग्य जागर
    • लाईफस्टाईल
    • रूपगंध
    • गंधर्व
    • टेक्नोलॉजी
    • राशी-भविष्य
  • महत्वाचे
    • ट्रेंडिंग
    • प्रॉपर्टी
    • अस्मिता
    • आरोग्यपर्व
    • कायदाविश्व
    • अर्थसार
    • युफोरिया
    • foodies कट्टा
    • फोटो गॅलरी
    • college connect 2.0
No Result
View All Result
  • मुखपृष्ठ
  • ई-पेपर
  • ताज्या बातम्या
  • राष्ट्रीय
  • आंतरराष्ट्रीय
  • राज्य
    • महाराष्ट्र
      • उत्तर महाराष्ट्र
      • विदर्भ
      • कोंकण
      • पश्चिम महाराष्ट्र
      • मराठवाडा
    • मुंबई
    • पुणे
    • पिंपरी-चिंचवड
    • पुणे जिल्हा
    • अहमदनगर
    • सातारा
  • अर्थ
  • कृषी
  • क्रीडा
  • संपादकीय
  • राजकारण
  • मनोरंजन
    • बॉलिवुड न्यूज
    • क्लासिक सिनेमा
    • मराठी सिनेमा
    • टेलिव्हिजन
    • नवीन रिलीज
    • फोटो गॅलरी
    • हॉलीवुड न्यूज
  • क्राईम
  • फिचर
    • आरोग्य जागर
    • लाईफस्टाईल
    • रूपगंध
    • गंधर्व
    • टेक्नोलॉजी
    • राशी-भविष्य
  • महत्वाचे
    • ट्रेंडिंग
    • प्रॉपर्टी
    • अस्मिता
    • आरोग्यपर्व
    • कायदाविश्व
    • अर्थसार
    • युफोरिया
    • foodies कट्टा
    • फोटो गॅलरी
    • college connect 2.0
No Result
View All Result
Dainik Prabhat
No Result
View All Result
  • मुखपृष्ठ
  • ई-पेपर
  • ताज्या बातम्या
  • राष्ट्रीय
  • आंतरराष्ट्रीय
  • राज्य
  • अर्थ
  • कृषी
  • क्रीडा
  • संपादकीय
  • राजकारण
  • मनोरंजन
  • क्राईम
  • फिचर
  • महत्वाचे

विज्ञानविश्‍व : डीएनए रचनेचे जिने

-डॉ. मेघश्री दळवी

by प्रभात वृत्तसेवा
March 5, 2023 | 5:20 am
विज्ञानविश्‍व : डीएनए रचनेचे जिने

जेम्स वॉटसन आणि फ्रान्सिस क्रीक यांनी 1953 मध्ये डीएनएच्या रचनेचा शोध लावला. त्याला आता सत्तर वर्षे झाली. डीएनएची रचना डबल हेलिक्‍स प्रकारची असते. म्हणजे दोन सर्पिल (स्पायरल) लवचिक जिने एकमेकांभोवती ट्‌विस्ट झाले तर कसे दिसतील तशी. आश्‍चर्य म्हणजे अशा रचनेचा एक जिना पाच शतकांपूर्वीच उभारलेला होता. लिओनार्डो दा विंचीच्या सुंदरशा गढीत. 

लिओनार्दो हा पंधराव्या शतकातला चित्रकार आणि संशोधक. फ्रान्सच्या लॉयर व्हॅली प्रदेशात लिओनार्डोची देखणी गढी आहे. त्या काळातल्या पद्धतीप्रमाणे कलाकुसरीने सजलेल्या या गढीला तळमजल्याच्या वर आणखी दोन मजले आहेत. त्या मजल्यांवर आणि त्याहीवर गच्चीत जाण्यासाठी आकर्षक जिना बनवलेला आहे. गंमत म्हणजे या जिन्याचा आकार हुबेहूब डीएनएच्या रचनेसारखा आहे आणि तो खुद्द लिओनार्डोने डिझाइन केलेला आहे!

असा जिना बनवताना एकाच वेळी दोन व्यक्‍ती जिना वापरू शकतील, तेही एकमेकांच्या समोर न येता अशी लिओनार्डोची कल्पना होती म्हणतात. अशा कल्पक रचना त्याने अनेक वेळा केलेल्या आहेत. किंबहुना असे सर्पिल आकारातले जिने करण्याची त्याची कल्पना इतरत्रही दिसते. पण फ्रान्समधल्या गढीतल्या जिन्याच्या रचनेचं पुढे डीएनएशी साम्य निघावं हा योगायोग मजेदार आहे.

असाच आणखी एक योगायोग म्हणजे व्हॅटिकन म्युझियमने 1932 मध्ये डबल हेलिक्‍स जिना बांधला. यातल्या एका जिन्याने वर जायचं आणि दुसऱ्या जिन्याने खाली यायचं अशी व्यवस्था आहे. एक अनोखी रचना म्हणून हा जिना गाजला. आज म्युझियमला भेट देणारे पर्यटक या जिन्यावर वावरताना डीएनएची आठवण काढतात!

पोर्तुगालमधल्या लिस्बन शहरात चार्ल्स डार्विनची 200 वी जयंती 2009 मध्ये साजरी झाली. त्यावेळच्या प्रदर्शनात जेफपॅकर या डिझायनरने असाच डबल हेलिक्‍स जिना उभारला होता. उत्क्रांती सिद्धांताचा जनक म्हणून डीएनए रचनेचा जिना उभारून त्याने डार्विनला मानवंदना दिली आणि लहानथोर सर्वांनी या जिन्यावर खेळून मनमुराद आनंद लुटला होता.
डीएनएच्या शोधानंतर त्या रचनेचा जिना उभारायचे प्रयोग अनेक ठिकाणी झाले. स्पेनमधल्या पोबोगॅलेगो म्युझियममध्ये तर ट्रिपल हेलिक्‍स जिना बांधलेला आहे.

सिडनीमधल्या युनिव्हर्सिटी ऑफ टेक्‍नॉलॉजीमध्येही चौथ्या ते सातव्या मजल्यांना जोडणारा डबल हेलिक्‍स जिना उभारलेला आहे. पण इतर ठिकाणी त्यात बहुतेक वेळा डबल हेलिक्‍स नसून ट्‌विस्ट असलेला एकच जिना असतो. लिओनार्डोच्या कल्पनाशक्‍तीचं कौतुक असलं तरी दोन जिन्यांची गरज नाही हे आपल्याला पटतं. व्हॅंकुव्हरमधल्या कॅन्सर रिसर्च सेंटरमध्ये आणि ऑस्ट्रेलियामधल्या गार्वन इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल रिसर्चमध्ये असे सिंगल हेलिक्‍स रचनेचे जिने पहायला मिळतात.

इमारती उभारताना नेहमी निसर्गाकडून कल्पना घेतल्या जातात. डीएनए रचनेचे जिने पाहताना या कल्पना किती खोलवरून घेतल्या आहेत याची चुणूक मिळते.

Join our WhatsApp Channel
Tags: editorial page articleGenes of DNA StructureLeonardo's of DNA structure like stairscience
SendShareTweetShare

Related Posts

जम्मू-काश्‍मीरच्या सीमावर्ती जिल्ह्यांना मोठा दिलासा; लाल चौकात दुकाने उघडली, नागरिक घराबाहेर पडण्यास सुरुवात
latest-news

अग्रलेख : मोदींचा संदेश

May 14, 2025 | 6:00 am
India - pakistan
Top News

अग्रलेख : प्रश्‍नांची मालिका

May 13, 2025 | 6:00 am
Pradhan-Mantri-Mudra-Yojana
Top News

लक्षवेधी : महिला सक्षमीकरणाची नवी मुद्रा

May 13, 2025 | 5:40 am
Google
संपादकीय

दखल : गूगलच्या क्षमतेवर प्रश्‍नचिन्ह

May 13, 2025 | 5:20 am
अग्रलेख : जित्याची खोड
Top News

अग्रलेख : जित्याची खोड

May 12, 2025 | 6:00 am
लक्षवेधी : महागड्या औषधांवर सर्वोच्च डोस
Top News

लक्षवेधी : महागड्या औषधांवर सर्वोच्च डोस

May 12, 2025 | 5:40 am

ईपेपर । राशी-भविष्य । विधानसभा निवडणुक । Trending

ताज्या बातम्या

Devendra Fadnavis : राज्यातील सर्व रेल्वेमार्ग आता फाटक मुक्त होणार; मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीसांची माहिती

पाकड्यांनी गाठला निर्लज्जपणाचा कळस; दहशतवाद्यांच्या कुटुंबियांना करणार कोट्यावधींची मदत

निवडणुकीआधी अजित पवारांना मोठा धक्का; पुण्यातील राष्ट्रवादीच्या बड्या नेत्याचा तडकाफडकी राजीनामा; नेमकं प्रकरण काय?

Pimpri : भाजपाच्या शहराध्यक्षपदी शत्रुघ्न काटे यांची निवड!

Pimpri : सव्वा वर्षात 550 अल्पवयीन मुलांवर गंभीर गुन्ह्यांची नोंद

Pune : सरकारी नोकरी करणाऱ्या पत्नीची नाकारली पोटगी; न्यायालयाचा महत्त्वपूर्ण निर्णय

Pune : गैरप्रकार घडलेल्या ३७ केंद्रांची मान्यता चौकशीनंतर रद्द होणार

Pune : सदाशिव पेठेत मेडिकलमध्ये चोरी; ६४ हजारांची रोकड लंपास

Pune : उड्डाणपुलाला दोन आठवड्यातच भेग ?

Pune : अडीच किलोचा एक आंबा; कर्नाटकातून मार्केट यार्डात दाखल

Facebook Instagram Twitter Youtube

No Result
View All Result
  • मुखपृष्ठ
  • ई-पेपर
  • ताज्या बातम्या
  • राष्ट्रीय
  • आंतरराष्ट्रीय
  • राज्य
    • महाराष्ट्र
      • उत्तर महाराष्ट्र
      • विदर्भ
      • कोंकण
      • पश्चिम महाराष्ट्र
      • मराठवाडा
    • मुंबई
    • पुणे
    • पिंपरी-चिंचवड
    • पुणे जिल्हा
    • अहमदनगर
    • सातारा
  • अर्थ
  • कृषी
  • क्रीडा
  • संपादकीय
  • राजकारण
  • मनोरंजन
    • बॉलिवुड न्यूज
    • क्लासिक सिनेमा
    • मराठी सिनेमा
    • टेलिव्हिजन
    • नवीन रिलीज
    • फोटो गॅलरी
    • हॉलीवुड न्यूज
  • क्राईम
  • फिचर
    • आरोग्य जागर
    • लाईफस्टाईल
    • रूपगंध
    • गंधर्व
    • टेक्नोलॉजी
    • राशी-भविष्य
  • महत्वाचे
    • ट्रेंडिंग
    • प्रॉपर्टी
    • अस्मिता
    • आरोग्यपर्व
    • कायदाविश्व
    • अर्थसार
    • युफोरिया
    • foodies कट्टा
    • फोटो गॅलरी
    • college connect 2.0

error: Content is protected !!