– अमित डोंगरे
क्रिकेटमध्ये एखादा फलंदाज शुन्यावर बाद झाला तर त्याला डक का म्हणतात माहिती आहे. या शब्दाची उत्पत्ती खूप वर्षांपूर्वीची आहे. खरेतर हा एक जोडशब्द होता परंतू कालांतराने त्यातील एक शब्द विसर्जित केला गेला व केवळ डक याच शब्दाचा वापर होत आहे. 1866 साली प्रिन्स ऑफ वेल्स हे हौशी क्रिकेट सामन्यात शुन्यावर बाद झाले. त्यावेळी इंग्लंडमधील एका वृत्तपत्राने त्यांच्या फोटासह बातमी प्रसिद्ध केली व त्यांच्या शुन्यावर बाद होण्याचा उल्लेख डकएग (बदकाचे अंडे) असा केला. त्यावेळी या उल्लेखामुळे या वृत्तपत्रावर सडकून टीका झाली मात्र, तरीही हाच शब्द लोकप्रीयही झाला.
कालांतराने त्यातील एग (अंडे) हा शब्द वगळला गेला व केवळ डक याच शब्दाचा वापर सुरु झाला. बदकाच्या अंड्याचे निरिक्षण केले तर ते शुन्याच्या आकारासारखे दिसते म्हणूनच या वृत्तपत्राने याला डकएग असे नाव दिले. त्यानंतर कीतीतरी वर्षांनी जेव्हा एकदिवसीय सामने सुरु झाले तेव्हा ऑस्ट्रेलियातील एका माहिनीने फलंदाज शुन्यावर बाद झाल्यावर बदकाचे कार्टुन वापरण्यास सुरुवात केली. शुन्यावर बाद होऊन फलंदाज पॅव्हेलियनकडे परतत असताना हे कार्टून बदल रडत रडत परतताना दिसले की प्रेक्षकांमध्येही खसखस पिकायची. या प्रकारे बाद होण्याचे प्रकारही सध्या प्रचलित झाले आहेत.
सामन्याच्या पहिल्याच चेंडूवर फलंदाज बाद झाला तर त्याला गोल्डन डक म्हणतात. नॉन स्ट्रायकर एंडचा फलंदाज एकही चेंडू न खेळता बाद झाला तर त्याला डायमंड डक असे संबोधतात. डावाच्या पहिल्या चेंडूवर बाद झाल्यास प्लॅटिनम डक, सलामीवीर फलंदाज पहिल्याच चेंडूवर बाद झाला तर टायटेनियम डक असे म्हटले जाते.
कसोटीत दोन्ही डावांत पहिल्याच चेंडूवर फलंदाज शुन्यावर बाद झाला तर त्याला डक पेअर म्हणतात. दोन्ही डावांत पहिल्याच चेंडूवर शुन्यावर बाद झाल्यास किंग डक पेअर म्हटले जाते. सलग चार डावात खाते उघडण्यापूर्वीच फलंदाज बाद जाल्यास त्याला ऑडी म्हणतात. 1985 साली बॉब हॉलंड तर 2000 साली भारताचा अजित आगकरकर ऑडी पद्धतीने बाद झाले आहेत. यातील आगरकर मुंबईचा असल्याने त्याला मुंबई डक असे संबोधले जाते.