– हिमांशू
बॉम्ब नावाची वस्तू केवळ दहशतवाद्यांकडेच असते असं नाही. जीवघेणा स्ङ्गोट घडवून आणण्याची क्षमता असलेले लहानमोठे असंख्य बॉम्ब आपण आपल्या घरात, अगदी आपल्या खिशातसुद्धा बाळगून आहोत. अगदी बरोबर! तोच तो… गेल्या काही वर्षांपासून जो आपला अवयव बनलाय तो. आपला प्रिय मोबाइल. तो आपल्याला घेऊन अनेकदा कड्यापर्यंत घेऊन जातो; पण जोपर्यंत कड्यावरून ढकलत नाही, तोपर्यंत आपण काही शिकत नाही. पर्यटनाच्या नावाखाली हुल्लडबाजी करणारे कित्येकजण सेल्ङ्गी काढण्याच्या नादात दरीत, नदीत, समुद्रात कायमचे नाहिसे झालेत.
वाहन चालवत असताना मान तिरकी करून मोबाइलवर बोलण्याच्या हौसेपायी अनेकजणांना किड्या-मुंगीसारखा मृत्यू आलाय. आता तर चारचाकी वाहनं बनवणार्या कंपन्याच चालकाला वाहन चालवता-चालवता ङ्गोनवर बोलायला उद्युक्त करतायत. गाडी चालवताना ङ्गोन मोठ्या आवाजात ऐकू येईल, अशी यंत्रणा नव्या लक्झरी गाड्यांमध्ये बसवली गेलीये. परंतु ङ्गोनवर बोलताना केवळ हातच नव्हे तर कान आणि मेंदूही गुंतून राहतात. त्यामुळे शहाण्यांनी तो धोका न पत्करलेलाच बरा! याखेरीज ‘रील’ नावाचा नवसाहसवाद आपल्याकडे चांगलाच रुजलाय आणि त्या मोहापायी मोठमोठे धोके पत्करले जातायत.
पण मोबाइलला शब्दशः ‘बॉम्ब’ म्हणावं, अशा अनेक घटना आपल्या आसपास घडताना दिसून येतात. कुणाच्या घरात, खिशात कधी मोबाइलचा स्ङ्गोट होईल, सांगता येत नाही. उत्तर प्रदेशच्या मीरतधील दुर्दैवी घटनेत चार निष्पाप मुलांना जीव गमवावा लागला. संपूर्ण कुटुंबच या स्ङ्गोटामुळे भाजलंय. आईवडील रुग्णालयात उपचार घेतायत, तर पाच, सहा, आठ आणि बारा वर्षांच्या चार चिमुकल्यांना ते इच्छा असूनसुद्धा वाचवू शकले नाहीत. दोघे स्वयंपाकघरात होते आणि गोडाधोडाचा स्वयंपाक करणं सुरू होतं. त्याच वेळी मुलं ज्या खोलीत होती, तिथून स्ङ्गोटाचा आवाज त्यांनी ऐकला. पण तिथे जाईपर्यंत गाद्यांपासून पडद्यांपर्यंत सगळं आगीनं वेढलं होतं.
मुलांना वाचवण्याच्या प्रयत्नांत आईवडील भाजले. बरे होऊन ते घरी येतील तेव्हा घरातलं ‘गोकुळ’ त्यांना दिसणार नाही. मुलांच्या खोलीत नेमकं काय घडलं, हे लगेच समजू शकलं नाही. पण एकतर मोबाइल चार्जिंगला लावलेला असावा किंवा मुलं गेम खेळत असावीत, असा अंदाज बांधणं शक्य आहे. लिथियम आयर्न आणि लिथियम पॉलिमर अशा दोन प्रकारच्या बॅटर्या मोबाइलमध्ये वापरल्या जातात. सरकारनं मोबाइलची प्रयोगशाळेतील चाचणी अनिवार्य केलीये. आयएसआय मार्क देणारी संस्थाच ही चाचणी करते. पण तरी ठिकठिकाणी असं का घडतं? का निष्पाप जीव असे हकनाक प्राणाला मुकतात?
तज्ज्ञांच्या म्हणण्यानुसार, बाजारात अनेक स्वस्त ङ्गोन मिळतात. बर्याचदा जुने ङ्गोन दुरुस्त करूनही विकले जातात. त्यातून अशा प्रकारच्या घटनांची शक्यता अधिक असते. याखेरीज लिथियम बॅटरीतल्या दोन इलेक्ट्रोडचा मधला विभाजक निकामी झाला, तर इलेक्ट्रोड एकमेकांना स्पर्श करतात आणि मोठा स्ङ्गोट होतो. मोबाइलचा वापर मर्यादेपेक्षा जास्त वेळ करणं, खूप वेळ गेम खेळणं अशा गोष्टींमुळे मोबाइल तापून स्ङ्गोट होऊ शकतो. डुप्लिकेट बॅटरी किंवा इतर ङ्गोनचा चार्जरही घातक ठरतो, या गोष्टी तरी किमान ठाऊक हव्यातच.