“”जरा प्लीज हा पत्ता सांगता का?” असं साहेबांनी विचारल्यावर रस्त्यावरून जाणाऱ्या एका माणसानं समोर बोट दाखवून सांगितलं, “”इथून थोडं अंतर सरळ गेलात की सिग्नल लागेल. मग डावीकडे वळा आणि अगदी पंचवीसेक पावलं गेलात की डावीकडे!” साहेब त्यानुसार पुढं गेले. सिग्नलपासून डावीकडे वळले; पण पंचवीस पावलंच काय, पंचवीसशे पावलं पुढे गेले तरी त्यांना त्यांचं “डेस्टिनेशन’ सापडेना. तिथे पुन्हा कुणालातरी विचारलं. त्यानं सांगितलं, “”खूप पुढे आलात तुम्ही. असं करा, उलटे जा… राइटला आहे.” साहेबांना तरीसुद्धा पत्ता सापडला नाही…
खरं तर असा प्रसंग आजकाल कुठेच पाहायला मिळत नाही. कारण प्रत्येकाच्या खिशात मोबाइल आहे आणि गोड आवाजात पत्ता सांगणारी “गुगलबाई’ त्यात बसलेली आहे. पण ती असती तरी गंडली असती, असा हा प्रसंग काही दिवसांपूर्वी नागपुरात घडला. अगदी असाच्या असा घडला असेल असं नाही; पण उत्सुकता आणि रंजकता वाढवण्यासाठी तसा सांगावा लागला. अर्थात, साहेब काय शोधत होते? या प्रश्नाचं उत्तर त्याहूनही रंजक आहे. साहेब शोधत होते एक कॉलेज. पादचाऱ्यांनी जेवढी माहिती साहेबांना दिली, तेवढ्या माहितीवर सामान्यतः कॉलेज नावाची वास्तू सापडायला काही हरकत नाही. परंतु तरीही साहेबांना बराच काळ पुढे-मागे करावं लागलं, कारण “कॉलेज’ म्हणून जे सापडलं ते अनाकलनीय होतं.
रहस्य उलगडण्यापूर्वी साहेब कोण, हे सांगणं गरजेचं आहे. साहेब म्हणजे खुद्द परीक्षा संचालक! काही कॉलेजांमध्ये परीक्षेत गैरप्रकार होतात, अशी माहिती मिळाल्यामुळे त्यांनी सहकाऱ्यांसमवेत धडक मोहीम सुरू केली होती. परंतु एखाद्या कॉलेजातल्या परीक्षा केंद्रात बसलेले कॉपीबहाद्दर विद्यार्थी सापडण्यापूर्वी मुळात कॉलेज सापडणं गरजेचं होतं. साहेबांना संबंधित कॉलेज म्हणून एक खोली दाखवली गेली. त्या खोलीत फक्त एक झेरॉक्स मशीन होतं. बाकी काहीच दिसेना. वर्ग, स्टाफरूम, प्राचार्यांचं केबिन वगैरे कशाचाच पत्ता नव्हता. नशीब, प्राचार्य तरी होते! साहेब म्हणाले, “”अर्धा तास फिरलो तेव्हा कॉलेज सापडलं.
या कॉलेजवर परीक्षा कुठे सुरू आहेत? आम्हाला केंद्राची तपासणी करायचीय.” यावर प्राचार्यांनी विचारलं, “”कोणती परीक्षा?” आता यापुढं प्राचार्यांशी बोलण्यात कुठला शहाणा माणूस वेळ घालवेल? अखेर परीक्षाकेंद्राची तपासणी सोडून साहेबांनी ही कॉलेज नावाची वास्तू कशी आहे, याचीच तपासणी केली. वरवर (म्हणजे वर) पाहता त्यांना असं दिसलं, की त्या खोलीच्या वरच्या मजल्यावर एक कुटुंब वास्तव्यास आहे. या ठिकाणापासून दुसरीकडे कुठेतरी कॉलेजच्या वर्गखोल्या आहेत, असं सांगण्याचा क्षीण प्रयत्न झाला; पण त्या नावाने कॉलेजच्या खोल्या साहेबांना शहरात अन्यत्र कुठेही सापडल्या नाहीत.
अधिक चौकशी करता असं समजलं की, संबंधित कॉलेजला दोन वर्षांपूर्वीच मान्यता मिळालीये. काही दिवसांपासून तिथेही परीक्षा सुरू आहे (?) अशीही माहिती मिळाली. मग जे पेपर झालेत ते मागवून घेतले गेले. अदृश्य विद्यार्थ्यांनी अदृश्य ठिकाणी बसून लिहिलेले पेपर कसे असतील, हे वेगळं सांगायची गरज नाही. ते पेपर साहेबांनी “संशयास्पद’ म्हणून ताब्यात घेतलेत. आहे की नाही “फ्लोअर टेस्ट’पेक्षा जास्त इंटरेस्टिंग परीक्षा? “फ्लोअर’चाच पत्ता नसलेली!