नवी दिल्ली – करोनाच्या काळात अन्य लसींसोबत काेविशील्ड या लसीलाही मान्यता देण्यात आली होती. मात्र त्याच्या काही धोकादायक साइड इफेक्टस् संदर्भात आता अचानक चर्चा सुरू झाली आहे.
भारतात सीरम इन्स्टिट्यूटने ज्या फॉर्म्युल्याचा वापर करून कोविशील्ड लस तयार केली होती तो फॉर्म्युला तयार करणारी ब्रिटिश कंपनी ॲस्ट्राजेनेकाने ब्रिटनमधील न्यायालयात असे कबुल केले आहे की त्यांच्या लसीमुळे धोकादायक साइड इफेक्टस् संभवू शकतात.
त्यांच्या या कबुलीमुळे भारतात सोशल मीडियावर या विषयाला तोंड फुटले असून त्यासंदर्भात प्रतिक्रिया उमटण्यास सुरूवात झाली आहे. काही जणांना यामुळे आपल्या आरोग्याबाबत चिंता वाटू लागली आहे तर काहींनी याचा संबंध भारतातील निवडणुकांशी जोडला आहे.
अर्थात विरोधी पक्षांनी मात्र याला अद्याप निवडणुकीचा मुद्दा बनवलेले नाही. करोनाचा उद्रेक झाल्यानंतर ॲस्ट्राजेनेकाने २०२० मध्ये ऑक्स्फर्ड विद्यापीठाच्या सहकार्याने एझेडडी १२२२ ही लस तयार केली होती.
भारत आणि अन्य मध्यम आणि अल्प उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये सीरमने ही लस कोविशील्ड या नावाने बनवली आणि विकली होती. ब्रिटनमधील वर्तमान पत्र द टेलिग्राफच्या म्हणण्यानुसार ॲस्ट्राजेनेकावर हा आरोप आहे की त्यांच्या लसीमुळे अनेक जणांचा मृत्यू झाला आहे.
अनेक जणांना गंभीर आजारांचा सामना करावा लागतो आहे. कंपनीच्या विरोधात अशा स्वरूपाचे ५१ खटले सुरू आहेत. अगोदर कंपनीने आरोप फेटाळले होते मात्र त्यांनी आता मान्य केले आहे की लसीमुळे थ्रॉम्बोसिस थ्रॉम्बोसाइटोपेनिया सिंड्रोम अर्थात टीटीएस होऊ शकतो.
मात्र अत्यंत दुर्मिळ केसमध्ये हे होऊ शकते असेही कंपनीने म्हटले आहे. टीटीएस हा एक आजार आहे. यात लागण झालेल्या लोकांच्या शरिरात रक्ताच्या गुठळ्या तयार होतात. प्लेटलेटस्ची संख्या कमी होते.
डोके दुखणे, छातीत दुखणे, चक्कर येणे, स्पष्ट न दिसणे, श्वास घेण्यास त्रास होणे, पायांना सूज येणे, बोलताना त्रास होणे आदी लक्षणे दिसतात. कोव्हॅक्सिन या स्वदेशी लसीच्या अगोदर भारत सरकारने कोविशील्डला मंजुरी दिली होती.
भारतात सर्वाधिक डोस याच लसीचे देण्यात आले आहेत. त्यांची संख्या एकूण १७५ कोटी आहे तर कोव्हॅक्सिनची लस घेणाऱ्यांची संख्या ३६ कोटी आहे. २०२० पर्यंत भारताच्या व्हॅक्सिन बाजारात केवळ १७ टक्क्यांपर्यंत मर्यादीत असणारी सीरम इन्स्टिट्युटने २०२२ पर्यंत व्हॅक्सिन बाजारावर ८० टक्के ताबा मिळवला होता.
भारतात तोटा नगण्य
ॲस्ट्राजेनेकाने जगभरात २५० कोटी डोस दिले आहेत. युरोपीयन मेडीसीन एजन्सीच्या म्हणण्यानुसार २०२१ मध्येच २२१ जणांना रक्ताची गुठळी होण्याचा त्रास झाला होता. अर्थात त्यावेळी १ लाख लोकांमध्ये एका व्यक्तीला हा धोका होता.
तेही युरोपीय देशांमध्ये. भारतातही रक्ताची गुठळी होण्याच्या धोक्याची माहिती होती व त्यानुसार लसीकरणाच्या संदर्भात देखरेख ठेवली गेली होती. त्यात मिळालेल्या माहितीनुसार लसीचा लाभ होणाऱ्यांची संख्या मोठी तर त्यामुळे तोटा झालेल्यांची संख्या नगण्य होती.
भारतात २०२२ मध्ये एक अहवालही तयार करण्यात आला होता. लस घेतल्यानंतर कॉम्प्लिकेशन निर्माण झालेल्या तक्रारींची माहिती त्यात होती. तथापि, केवळ कोविशील्डच नाही तर कोव्हॅक्सिस, स्पुटानिक कॉर्बेव्हॅस आदी लसींचाही त्यात उल्लेख होता. अर्थात या लसी घेतल्यानंतर त्रास झाल्याच्या तक्रारी काही जणांनी केल्या होत्या.