हिमांशू
आमच्या वेळचं शिक्षणच कसं चांगलं होतं वगैरे गंड न बाळगता प्राथमिक शाळेत शिकलेल्या एका धड्याची आठवण शेअर करण्याची इच्छा आज राहून राहून होतेय. राजदरबारात आलेल्या एका गायकाच्या गायकीने राजा भारावून जातो आणि झटपट आदेश काढतो की, आजपासून नगरीतील सर्वांनी गाण्यातच बोलायचं. कोणीही एकमेकांशी गद्यात बोलायचं नाही. कालांतराने लोकही प्रत्येक गोष्ट “आळवून आळवून’ सांगायला शिकतात.
संगीताविषयी भीतीतून प्रीती निर्माण होते. कालांतराने एके दिवशी राजवाड्याला आग लागते. राजा त्यावेळी राजवाड्यात नसतो. आग लागल्याची बातमी घेऊन एक सेवक राजाकडे जातो आणि बराच वेळ “महाराज… महाराज…’ एवढेच आळवत राहतो. राजाने “पुढे बोल,’ असा हुकूम सोडल्यावर तो गाऊ लागतो, “महाराज… आपुला प्रिय राजवाडा… जळुनी खाक झाला…’ तेव्हा राजाला उपरती होते आणि तो आदेश मागे घेतो वगैरे!
मेंदूच्या कोणत्या कप्प्यात कोणती गोष्ट जपून ठेवलेली असेल आणि ती जशीच्या तशी किती वर्षांनी आठवेल, सांगता येत नाही. इतके बारकावे आपल्याला आठवतायत, याचं आम्हालाही आश्चर्यच वाटलं. पण असे बारीक-सारीक तपशील आठवण्यासाठी काहीतरी निमित्त घडावं लागतं. “सुरावटीतच बोलायचं; गद्यात बोलायचं नाही,’ असा विचित्र हुकूम सोडणारा राजा केवळ गोष्टीतच असू शकतो याची खात्री असल्यामुळे ही गोष्ट विस्मृतीच्या कप्प्यात निद्रिस्त ज्वालामुखीप्रमाणे बिनधास्त विसावली होती.
आज मात्र “अकरा दिवस कुणी हसायचं नाही,’ असा हुकूम सोडणारा राजा पाहायला मिळाला आणि आपण शिकलो ते सगळंच वाया गेलं नाही, याची खात्री पटून हायसं वाटलं. जगानं एकाहून एक विक्षिप्त, विचित्र, क्रूर हुकूमशहा बघितलेत; पण तब्बल अकरा दिवसांसाठी हसण्यावर बंदी घालणारा हुकूमशहा या उत्तर आधुनिक युगात आढळल्याचं ऐकून हसूही येईना आणि रडूही येईना. उत्तर कोरियाचा हुकूमशहा किम जोंग उन याने हा विचित्र हुकूम सोडलाय.
त्याचे वडील किम जोंग इल यांनी 1994 ते 2011 या काळात उत्तर कोरियावर राज्य केलं. उन हा त्यांचा धाकटा मुलगा 2011 मध्ये त्यांच्या निधनानंतर त्यांचा उत्तराधिकारी झाला. इल यांच्या निधनापासून दरवर्षी दहा दिवसांचा दुखवटा देशभर पाळला जातो. परंतु यंदा त्यांच्या निधनाला दहा वर्षे पूर्ण झाल्यामुळे किम जोंग उन याने दुखवट्याचा एक दिवस वाढवलाय.
या काळात कुणीही, कोणत्याही प्रकारचा आनंद साजरा करू शकणार नाही, खूश होऊ शकणार नाही, शॉपिंग करू शकणार नाही, साधं हसूही शकणार नाही… सगळ्यात महत्त्वाचं म्हणजे कुणी दारू पिऊ शकणार नाही. वास्तविक, दुःखात दारू किती आवश्यक असते, याची माहिती किम जोंग उनला नसावी!
अकरा दिवस न हसता कसं जगायचं हो? अलीकडच्या काळात मृताचा “दहावा’ होईपर्यंतसुद्धा लोक हसणं थांबवत नाहीत. जो माणूस जाऊन दहा वर्षे झाली, त्याच्यासाठी अकरा दिवस संपूर्ण देशानं सक्तीनं दुःखात राहायचं, ही कल्पनाच दुःखद आहे. हुकूमशहांना हसणं आवडत नाही, ते नेहमी गांभीर्य, क्रौर्य आणि दहशत एवढेच भाव चेहऱ्यावर वागवतात हे आजवर फक्त ऐकून होतो; पण आता प्रत्यक्ष पुरावा मिळाला. त्या हुकूमशहाला इथूनच नमस्कार!