पुसेगाव -करोना काळापासून सर्वच क्षेत्रांना फटका बसला असून शेती व्यवसाय आणि शेतकरीही यातून सुटलेला नाही. एके काळी बटाटा पिकाचे आगार समजल्या जाणाऱ्या खटाव तालुक्यातील पुसेगाव व परिसरात सुमारे दीड ते दोन हजार हेक्टर क्षेत्रावर होणारी बटाटा पिकाची लागण यंदा मात्र केवळ दोनशे हेक्टरच्या आसपास क्षेत्रावर झाली आहे.
महाराष्ट्रात खेड मंचरनंतरची बटाटा बियाणे विक्री व खरेदीची खटाव तालुक्यातील पुसेगाव दुसरी प्रमुख बाजारपेठ आहे. ज्या बाजारपेठेतून दरवर्षी 500 ते 700 ट्रक बटाटा बियाणे विक्री होत होत.े तेथे यावर्षी केवळ सुमारे 40 ट्रकच बियाण्याची विक्री झाली. त्यामुळे भांडवली असलेल्या बटाटा पिकाचे क्षेत्र कमी होऊन सोयाबीन व वाटाणाच्या शेती क्षेत्रात वाढ झाल्याचे दिसून येत आहे.
खटाव तालुका अवर्षण प्रवण क्षेत्रात असला तरी या तालुक्याचा उत्तर भाग उंच पठारावर आहे. येथील थंड हवामान बटाटा पिकास पोषक असल्याने पुसेगाव परिसरातील असंख्य गावे व वाड्या वस्त्यांवरील शेतकरी बटाटा पीक मोठ्या प्रमाणात घेत होते. तसेच या बाजारपेठेत त्यावेळी खात्रीशीर बटाटा बियाणे मिळत असल्याने सांगली, विटा, खानापूर, कोरेगाव, कराड, सातारा, फलटण या भागांतील शेतकरी मोठ्या प्रमाणात याच बाजारपेठेतून बियाणे खरेदी करत होते. मात्र, यावर्षी बटाटा लागवडीखालील क्षेत्रात कमालीची घट झाली आहे.
बटाटा या भांडवली पिकाच्या उत्पन्नाचा, बाजारभावाचा आणि घातलेल्या खर्चाचा मेळ शेतकऱ्यांना बसत नाही. बटाटा बियाणे, लागवड, खते, औषधे, आंतरमशागतीचा खर्च असा एकरी सुमारे 70 ते 80 हजार रुपये खर्च करूनही पुन्हा रोजगारी मंडळींची वाणवा असल्याने आयत्यावेळी त्यांची मनधरणी करताना शेतकरी पुरता मेटाकुटीला आला आहे. खर्चाच्या तुलनेत गेले काही वर्षे बटाटा पिकाला चांगला भावही मिळाला नाही. तसेच खात्रीशीर बटाटा बियाणे मिळेलच याची शाश्वती राहिली नाही. त्यामुळे अडचणीत सापडण्याऐवजी बटाटा पीकच नको अशी शेतकऱ्यांची धारणा झाली असल्याने यावर्षी बटाटा पिकाची लागवड अत्यल्प क्षेत्रावर झाल्याचे दिसत आहे. त्यामुळे बटाट्याचे क्षेत्र कमी होऊन शेतकरी बिगरभांडवली सोयाबीन पिकाकडे वळला असल्याचे दिसून येत आहे.
दोन चार वर्षापासून होत असलेल्या निसर्गाच्या अवकृपेने पुसेगाव बटाटा बियाणे बाजारपेठेत होणारी कोट्यवधी रुपयांची उलाढाल यावर्षी मंदावलेली आहे. या भागात सातत्याने बटाटा पीक घेतले जाते. शेतकऱ्यांनी जमिनी बदलून पीक घेतले तर नक्कीच उत्पादनात वाढ होईल. त्यामुळे शेतकऱ्यांच्या पाठिंब्यावर चालणाऱ्या या पुसेगावच्या बटाटा खरेदी विक्री बाजारपेठेचा रुबाब टिकवण्यासाठी प्रयत्न होणे गरजेचे आहे.
– गणेश विधाते (बटाटा बियाणे विक्री व खरेदी व्यापारी, पुसेगाव)
पुसेगाव बटाटा बाजारपेठेत कृषी विद्यापीठे किंवा शासनाचे अधिकृत बियाणे विक्री होत नाही, त्यामुळे शेतकऱ्यांना अपेक्षित असलेले उत्पादन मिळत नाही. बटाटा आगार असलेल्या या बाजारपेठेत खात्रीशीर बियाणे मिळाल्यास या बाजारपेठेचे गतवैभव पुन्हा प्राप्त होईल.
– एच. बी. भोसले
(कृषी सहायक, पुसेगाव)