माऊली प्रवचन अगदी रंगात आले होते. बुवा आपल्या सुमधुर आवाजात तो तुकोबा रायांचा अभंग गात होते,
लेकुराचे हित जाणे माउलीचे चित्त। ऐसी कळवळ्याची जाती करी लाभाविण प्रीती। पोटीभार वाहे। त्याचे सर्वस्वही साहे।। बुवा गाता गाता तल्लीन झाले. त्यांचे डोळे झरू लागले. ते पुसण्याचाही विचार न करता ते गात राहिले. समोर बसलेला सारा समाज गहिवरून ऐकत होता. बुवा मातेचे बाळा विषयीचे प्रेम आवळून सांगताना रंगले. हरणाचे पाडस वाघाने त्याच्या समोरच उचलले.
पाडस आणि त्या व्याकुळ मातेच्या जीवाची होणारी तडफड सांगताना त्यांना अश्रू अनावर झाले. चिलिया, श्रावणबाळ आणि आजच्या काळातील भगतसिंगाच्या मातेची भावना सुंदर शब्दांत सादर झाली होती. बुवांचे भाषा प्रभुत्व, शब्दातली रसाळता, उचित दाखले सारे सारे पटले. पण… पण काही गोष्टी खटकल्या. बुवा प्रवचनाला खुर्चीवर बसले होते. पाया पडणाऱ्या श्रोत्याला आशीर्वादही देण्यासाठी हात उचलायची तसदी ते घेत नव्हते.
डोळे झरते ठेवणारा हा बुवा आपल्या भक्तीचे प्रदर्शन तर मांडीत नव्हता ना, मात्र शेवटी बाबूजींची आठवण करून देणाऱ्या आवाजात तुझे रूप चित्ती राहो मुखी तुझे नाम, हे गीत म्हटले. पुन्हा समोरचा जनसागर भक्तिभावनेत उचंवळला. शेवटी पांडुरंग… पांडुरंग… चा गजर सुरू झाला. आलेल्या श्रोत्यांनी त्यांच्या समोर नाणी नोटांचा ढीग केला. हा मात्र मख्ख चेहऱ्याने पाहात राहिला.
मी त्या दांभिकबुवाला नमस्कार न करताच बाहेर पडलो. या गावात पाहुण्यांच्याकडे प्रथमच आलेला. त्यांच्या बरोबरच मंदिरात प्रवचनाला आलेला मी. गाव, माणसे, परिसर सारे सारे नवखे. कसं काय वाटलं बुवांचं प्रवचन? पाहुण्यांच्या प्रश्नाला मी “बरं झालं’ं, येवढेच उत्तर दिले. बुवांचा अहंकार माझ्या मनात डाचत होता. दुसऱ्या दिवशी पाहुणे म्हणाले, चला जरा फिरून येऊ. सकाळी सकाळी मी त्यांचे बरोबर त्या ठिकाणी गेलो. तो होता शुक्त निराधार बालकाश्रम. सभोवती दाट झाडी, मधोमध कौलारू इमारत, दर्शनीभाग मोठा प्रसन्न होता. कालचे महाराज मला पुन्हा दिसले. मात्र आता मला जाणवले की, त्यांचे हातपाय लुळे आहेत.
म्हणूनच काल ते नमस्काराला प्रतिनमस्कार करीत नव्हते. तसेच खुर्चीवर बसले होते त्याचे कारणही लुळे पाय. मी पाहिले, त्यांच्या भोवती छोटी छोटी बाळे मनसोक्त खेळत, भांडत, हसत होती. ते त्यांना आईच्या मायेने समजावत होते. पोरे त्यांच्यावर खूश होती. मी सारा आश्रम पाहिला, छान वाटला. सारा आश्रमाचा खर्च यांच्या प्रवचन, कीर्तन, पेन्शनीतून चालला होता. हा एकटा जीव या बाळांच्या भरण पोषणासाठी निरपेक्ष भावनेने कार्य करीत होता. माझा गैरसमज दूर झाला. हा तर साक्षात् ज्यासी अपंगिता नाही त्यासी घरी जो हृदयी असा माणसातला सत्पुरुष आहे हे आता कळाले.
हा माणूस एका कंपनीत प्रमुख होता. नाव, कीर्ती, संपत्ती सारे तिथे नांदत होते. त्यांच्याकडे मात्र एका अपघातात सारे कुटुंबीय गेले हा एकटा पडला. विरक्त झाला. सारा खर्च करून अनाथ निराधार मुलांना आश्रय देणारा आधार झाला. त्या आघाताने अपंग झालेला हा जीव त्या निराधार बाळांचा आधार मायबाप झाला. मी मनोमन त्यांना नमन केले.
महादेव साने