आपण बघतो कसे? विज्ञानाने याचं उत्तर दिलंय. आपल्या डोळ्यात कॅमेऱ्यासारखी यंत्रणा आहे. त्यात दृष्टीपटलावर डोळ्यासमोरच्या वस्तूची प्रतिमा उमटते. त्या प्रतिमेचा मेंदूतल्या दृष्टीकेंद्रात अर्थ लावला जातो आणि मग आपल्याला बोध होतो की आपल्यासमोर टेबल आहे, कार आहे, किंवा माणूस आहे.
आता या माणसाशी तुमचा पूर्वी संपर्क आला असेल तर त्याचं रजिस्ट्रेशन तुमच्या मेंदूत आधी झालेलं असतं. त्यानुसार तुम्हाला बोध होतो की समोर जो माणूस उभा आहे तो आपला ऑफिसमधला सहकारी आहे, आपली प्रेयसी आहे, पोलीस आहे किंवा आणखी कोणीतरी. म्हणजे डोळे उघडे असणं ही बघण्यासाठीची पूर्वअट आहे कारण आपण डोळे बंद केलेले असले तर ही बघण्याची विज्ञानाने सांगितलेली प्रक्रिया पूर्ण होऊ शकत नाही. मग स्वप्न कसं पडतं? तेव्हा तर डोळे बंद असतात…
स्वामी अभेदानंद, स्वामी विवेकानंदांचे गुरुबंधू म्हणजेच रामकृष्ण परमहंसांचे शिष्य. त्यांनी त्यांच्या पुस्तकात केलेली ही मांडणी तो वाचत होता. त्याने अशी मांडणी कधीच वाचली नव्हती. तो पुढे वाचत गेला. कल्पना करा की, आपण एका हॉलमध्ये बसलोय. कवितांचा कार्यक्रम सुरू आहे. एक कवी प्रेमकविता सादर करतोय. एक कवी कवितेत प्रेयसीचा उल्लेख करतो आणि आपण आपल्या प्रेयसीसोबत त्या हॉलपासून शेकडो किलोमीटर दूर असलेल्या आपल्या गावातल्या बगीच्यात जाऊन बसतो. यावेळी आपण जागेही असतो, डोळेही उघडे असतात आणि विशेष म्हणजे आपण एकटे नसतो तर अनेक माणसांच्या सोबत हॉलमध्ये असतो.
त्याला एकेक युक्तिवाद पटत होता. त्याच्या मेंदूत काहीतरी हलत होतं. काही नवं सापडल्यासारखी त्याची बुब्बुळं विस्फारत होती. तो आणखी वाचत गेला. डोळ्यांचं झालं आता कानांचा विचार करा. ऐकण्याच्या भौतिक क्रियेचंही विज्ञानाने असंच उत्तर दिलंय. आपल्या कानाचा कर्णा ध्वनीलहरी गोळा करतो, त्या मेंदूतल्या श्रवणकेंद्रात पाठवल्या जातात आणि आपल्याला बोध होतो की हा गाडीचा हॉर्न वाजतोय, रुग्णवाहिकेचा सायरन वाजतोय, गाय हंबरतेय किंवा भांडी आदळल्याचा आवाज होतोय.
भारतात रेल्वेच्या प्लॅटफॉर्मवर रोज हजारो लोक झोपतात. त्यांचे कान उघडेच असतात. त्यांच्यापासून काही फुटांवरून एक्स्प्रेस गाड्या धाडधाड करत जातात पण त्यांना त्याचा आवाज ऐकू येत नाही. एकीकडे जागे असताना डोळे उघडे असताना आपण शेकडो किलोमीटर दूरच्या बगीच्यात आपल्या पंधरा-वीस वर्षांपूर्वीच्या प्रेयसीसोबत जाऊन बसतो. दुसरीकडे दहा फुटांवरून धाडधाड करत रेल्वे जाते पण तरीही ऐकू येत नाही. हे काय आहे.
हे सगळं वाचताना त्याच्या मनात काही वेगळीच भावना यायला लागली. त्याने पूर्वी वाचलेल्या इलेव्हेशन किंवा उत्थान वगैरे म्हणतात तसं काहीतरी. तो आणखी वाचत गेला. याचं कारण आहे की ऐकण्या-दिसण्याच्या भौतिक क्रियेच्या पलीकडे आपलं अस्तित्व आहे. म्हणजे काय तर हॉलमध्ये शरीर आहे परंतु शरीराच्या आतला जो बघणारा आहे तो तिथे नाही तर तो त्याच्या प्रेयसीसोबत गतकाळात रमलाय. तसंच प्लॅटफॉर्मवर शरीर आहे पण ऐकणारा उपस्थित नाही. तो ऐकणारा काही काळासाठी अस्तित्त्वहीन झालाय किंवा एखाद्या स्वप्नात शिरलाय.
हे वाचताना त्याच्या अंगावर एकदम गोड शिरशिरी आली. त्याने पूर्वी वाचलं होते तसा क्रिएटीव्ह क्लायमॅक्स असावा बहुतेक.
आज भेटायचं ठरलं होतं. तो तीन महिने एका प्रोजेक्टच्या कामासाठी बेंगलोरमध्ये होता. त्याची प्रेयसी आठवड्यातून दोन-तीनदा तरी त्याच्याशी फोनवर बोलायची. कधी व्हिडिओ कॉलही करायची. पण त्यांची प्रत्यक्ष भेटण्याची भूक काही भागत नव्हती. अखेर तो प्रोजेक्ट संपवून परत पुण्यात आला आणि मग त्याची चुळबूळ वाढली. तो कधी परत येणार वगैरे आधीच फोनवर बोलून झालं होतं. त्यानुसार तो आल्याच्या दुसऱ्या दिवशी म्हणजे आज त्यांनी भेटायचं ठरवलं होतं.
सकाळी लवकर उठणं होणार नाही म्हणून त्याने दुपारी चारची वेळ फिक्स केली होती. तो अकरा वाजता उठला. त्याने मस्त चकाचक दाढी केली. तिचा फेवरेट टी-शर्ट घातला. तिला आवडणारा सॅंडल परफ्यूम मारला. केस मस्त विंचरले आणि तयार झाला. तिच्यासाठी खास बेंगलोरवरून आणलेला ड्रेसा आणि चॉकलेट्स घेऊन तो निघाला.
बिल्डिंगमधून खाली उतरला तो बराच वेळ रिक्षा मिळेना. 3 वाजून दहा मिनिटं झाली होती. आता वेळेत पोचणं त्याला मुश्किल वाटायला लागलं होतं. पण तेवढ्यात एक रिक्षा मिळाली.
आज तो एकदम रोमॅंटिक मूडमध्ये होता. तीन महिन्यानंतर त्याच्या जानूला तो भेटणार होता. बेंगलोरवरून परतीच्या प्रवासाला लागल्यापासून आता रिक्षात बसेपर्यंत त्याने मनात खूप काही ठरवून ठेवलं होतं. आपण तिला असं कवेत घेऊ, तिचं असं चुंबन घेऊ आणि काय काय…
चारला तीन मिनिटं कमी असताना तो संभाजी पार्कसमोर उतरला. रिक्षाचे पैसे देत असतानाच ती पार्कच्या बागेत उभी असल्याचं त्याला दिसलं. एकदम पळत जाऊन मिठी मारावी असं वाटलं पण थोडं सावकाश असं स्वतःलाच समजावून तो तिच्याकडे गेला. तिने त्याला एकदम मिठी मारली. त्यानेही तिला मिठीत घेत तिच्या गालाचं हलकेच चुंबन घेतलं.
यू नो व्हॉट, मी रूमवर एकटीच आहे. सगळ्या मैत्रिणी गेल्यात व्हेकेशनला. मी पण जाणार होते पण तू येणार म्हणून थांबले.
हे आमंत्रण आहे की माहिती त्याला कळालं नाही. त्यांनी समोरच्या एका हॉटेलमध्ये कॉफी घेतली आणि तिच्या रूमवर गेले. …गुलाबी गंध सगळ्या खोलीभर पसरला होता. …ऐकण्या, बघण्याच्या पलीकडची अवस्था त्यांनी गाठली होती. …ते पार पलीकडं शून्यावस्थेत पोचले होते.
– बी. चंद्रदास