मी घरात शिरले तर मांजरीचे एक पिल्लू म्यॉंव म्यॉंव करत माझ्या पायात घोटाळले. त्याला पाहून मी दचकलेच. आमच्या घरात बऱ्याच वर्षांत कुत्री-मांजरे पाळलेली नाहीत. मलाही तशी प्राण्यांची फारशी आवड नाही. म्हणजे प्राणी पाळावेसे वाटत नाही. कारण कुत्रा, मांजर, पोपटासारखा पक्षी किंवा कोणताही प्राणी पाळला की बरीच बंधने येतात. त्यांच्याकडे लक्ष द्यावे लागते आणि त्यांच्याकडे लक्ष देण्यासाठी आपल्यावर बंधने पडतात.
माझ्या मावशीकडे दोन कासवे पाळली आहेत. सोनू आणि मोनू अशी नावे आहेत त्यांची, पण त्यांची देखभाल करण्यासाठी मावशीला घर सोडून कोठे जाता येत नाही. कोठे जायचे असले तर त्यांची शेजारी व्यवस्था लावून जावे लागते, किंवा सोबत घेऊन जावे लागते. आमच्याकडे येतानाही ती एका बास्केटमध्ये घालून त्यांना घेऊन आली होती. वर्ष दोन वर्षातच ती त्यांना कंटाळली आणि त्यांना कोणत्यातरी प्राणिमित्राला देऊन आली. तर हे मांजराचे पिल्लू पाहून मी दचकलेच आणि मला दचकलेली पाहून माझा भाचा रुद्र आणि मुलगा ओंकार दोघेही टाळ्या वाजवत हसू लागले. ते मांजराचे पिल्लू रुद्राने कॉलनीतूनच कोठून तरी उचलून आणले होते. म्हणजे अगोदर ते त्यांच्या मागे मागे धावले आणि मग त्यांनी त्याला कौतुकाने उचलून घरात आणले. येताच त्याने आपलेच घर असल्यासारखा घराचा ताबा घेतला व सर्व घरभर वावरू लागले. तेव्हा मी भाजी आणायला गेले होते. आल्यावर मुलांच्या भाषेत, ही गंमत झाली.
रुद्र आणि ओंकार, दोघेही त्या मांजराच्या पिल्लाशी मोठ्या कौतुकाने खेळत होते. त्याला उचलून घेत होते, त्याच्यासमोर चेंडू टाकून त्याला चेंडूमागे पळवत होते. दोरीचा छोटासा तुकडा त्याच्यासमोर ठेवून पुढे ओढत होते. ते मांजराचे पिल्लू तो दोरीचा तुकडा पकडण्यासाठी झेपा घेत होते, पंजा मारत होते आणि ते पाहून रुद्र आणि ओंकार दोघेही खिदळत होते. ते पाहून माज़राचे पिल्लू आणल्याबद्दलची माझी नाराजीही दूर झाली. एका छोट्या वाटीत थोडे दूध मी त्या मांजराच्या पिल्लाला दिले. खेळ सोडून त्याने ते दूध लपालपा पिऊन टाकले. माझा मोबाइल घेऊन ओंकारने दूध पिणाऱ्या मांजराचे व्हिडीओ काढले आणि रुद्र त्याच्या मित्रांना बोलावून आणायला बाहेर पळाला. तो आला तेव्हा त्याच्या मागे त्याचे तीनचार मित्र मांजराचे पिल्लू पाहायला मोठ्या उत्सुकतेने आले.
सर्वजण त्या मांजराच्या पिलाभोवती कोंडाळे करून बसले. त्याला निरखून पाहू लागले. धीटपणाने त्याला उचलून घेऊ लागले. त्यांचा तो खेळ चांगला तास दोन तास चालला होता. मग मात्र मी ते मांजराचे पिल्लू बाहेर, जिथून आणले तिथे सोडून यायला सांगितले. कारण दिवसभर घरात कोणीही नसल्याने ते पाळणे शक्य नव्हते. दोघांनी थोडी नाराजी व्यक्त केली, पण तुम्ही शाळेत गेल्यावर त्याच्याकडे कोण बघणार? या प्रश्नाला उत्तर नसल्याने त्यांनी संध्याकाळी ते मांजराचे पिल्लू सोडून देण्याचे अनिच्छेने का होईना, मान्य केले. त्यांनी आणलेले ते मांजराचे पिल्लू पाहून माझे मन मागे माझ्या बालपणात गेले. आम्ही ज्यूनिअर-सीनिअर केजीमध्ये असताना माझ्या भावाने, पंपूने एक खारीचे पिल्लू पाळले होते. अगदी लहानसे-पिटुकले होते ते. त्याला ते अंगणातील पेरूच्या झाडाखाली पडलेले सापडले. ते घेऊन तो घरी आला. पुढे 15-20 दिवस ते त्याच्याजवळच होते. आपल्या शर्टच्या खिशात तो त्याला ठेवायचा. ते मजेत त्याच्या खिशात राहायचे. मधेच बाहेर येऊन त्याच्या खांद्यावर फिरायचे, डोक्यावर चढून बसायचे. त्याला घेऊन तो एकदोन वेळा शाळेतही गेला होता. रात्री मात्र त्याला तो एका बास्केटमध्ये ठेवायचा.
पुढे एक दिवस ते कोठे गायब झाले ते समजलेच नाही. पंपू रडवेला झाला. पण त्याला त्याच्या आईची आठवण झाल्याने ते झाडावर आपल्या आईकडे गेले असेल असे आईने त्याला सांगितले. त्याला ते पटले. लहानपण हे असेच असते. मुक्या प्राण्यांबद्दलही तेव्हा खूप जिव्हाळा वाटतो. मग ते खारीचे पिल्लू असो, वा मांजराचे पिल्लू. मात्र आमच्या लहानपणी आम्ही मिकी नावाची एक कुत्री पाळली होती. जवळ जवळ आठ-नऊ वर्षे होती ती आमच्याकडे. आता मात्र प्राणी पाळणे पूर्वीइतके सहजसोपे राहिलेले नाही. तेव्हा घरात आठदहा माणसे असायची. घराला कुलूप क्वचित कधी तरी लागायचे. आता घराला कुलूप लागले नाही, असे क्वचित कधीतरी होते. मग प्राणी पाळण्याचे स्वातंत्र्य कोठून मिळणार? आणि मुके प्राणी झाले तरी त्यांनाही सतत सोबत लागतेच.
अश्विनी महामुनी