पुणे – “आमचे मित्र सुधीर आणि त्याची पत्नी यांचा काल अपघात झालेला आहे. डॉक्टरांनी त्यांना ब्रेन डेड घोषित केले आहे, त्यांच्या कुटुंबियांना चार किडनी दान करायच्या आहेत. हा संदेश दुसऱ्या ग्रुप वर पाठवा. कोणाला तरी याचा उपयोग होईल’, असा संदेश गेल्या काही दिवसांपासून नव्हे तर गेल्या तीन-चार वर्षांपासून सोशल माध्यमामध्ये फिरत आहे. चांगल्या हेतूने अनेकजण तो लगेचच ग्रुप्स मध्ये “फॉरवर्ड’ करतात. परंतु हा मेसेज “फेक’ आहे हे अनेकांना माहित नाही.
समाजमाध्यमांवर असे ब्रेनडेड रुग्णांचे अवयव उपलब्ध असल्याचे मेसेज अनेकदा येऊन थडकतात. ते अवयव गरजूंना हवे असल्यास त्यावर संपर्क क्रमांकही दिलेला असतो. आशेने अनेकजण त्याठिकाणी कॉल करतात आणि भ्रमनिरास होतो. एवढेच नव्हे तर अनेकांना अवयवदान प्रक्रियेबाबत पुरेशी माहिती नसल्याने नागरिक कोणतीही खात्री न करता तो पुढे पाठवत राहतात. परंतु, असे संदेश पुढे पाठवणे हे गैरसमज पसरवण्याबरोबरच ते कायद्याने चुकीचे आहे. असे मेसेजेस आले तर ते पाठवणाऱ्यांना त्याची माहिती असणे आवश्यक असते.
1994 पूर्वी आपल्या देशात “मानवी अवयव प्रत्यारोपण’ यासंबंधी कायदा नव्हता. त्यामुळे मोठ्याप्रमाणात बेकायदेशीर मानवी अवयवांची तस्करी होण्याचे प्रकार घडत होते. या प्रकाराला आळा घालण्यासाठी आणि अवयवदानाची चळवळ व्हावी यासाठी तसेच उपलब्ध अवयव गरजूंपर्यंत कोणत्याही गैरप्रकाराशिवाय मिळावेत यासाठी केंद्र सरकारने 1994 मध्ये “मानवी अवयव प्रत्यारोपण कायदा’ संमत केला. या कायद्यानुसार अवयवांची परस्पर देवाण-घेवाण किंवा खरेदी – विक्री करण्याला बंदी घालण्यात आली. जर तसे केल्यास दंड आणि तुरुंगवासाची शिक्षाही आहे.
“फेक’ संदेश पुढे पाठवू नका आणि त्या नंबरवर संपर्कही करू नका. कारण, “ब्रेन डेड’ व्यक्ती हा रुग्णालयात आयसीयू किंवा व्हेंटिलेटरवर असताना अवयवदानाविषयी निर्णय घेतले जातात. त्यासाठीही नातेवाईकांची संमती घेतली जाते. त्याची नोंदणी प्रक्रिया ही “सोटटो’, “रोटटो’ आणि “नोटटो’ या यंत्रणांकडे केली जाते आणि त्यानुसार त्यांचे अवयवदान केले जाते. तसेच त्यासाठी वेटिंग लिस्टही असते. त्या गरजेनुसार हे अवयव दिले जातात. या प्रक्रियेतून जावेच लागते, त्यामुळे असे थेट अवयवदान करण्याविषयीचे संदेश खोटे असतात. याला कोणीही बळी पडू नये.- आरती गोखले, समन्वयक, पुणे अवयव प्रत्यारोपण समन्वय समिती