नवी दिल्ली – नवी दिल्लीच्या प्रगती मैदानातील “भारत मंडपम’ येथे जी-20 शिखर परिषदेला दिमाखात सुरूवात झाली आहे. तत्पूर्वी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सर्व राष्ट्रप्रमुखांचे स्वागत केले. जगातील विकसीत आणि विकसनशील देशांचा गट जी-20च्या शिखर परिषदेला सुरवात झाली आहे. मोरोक्कोमध्ये आलेल्या भूकंपात मृत्यूमुखी पडलेल्यांना आधी श्रध्दांजली वाहण्यात आली. मोरक्को सरकारला गरज पडेल ती मदत करण्याची भारताची तयारी असल्याचेही मोदी यांनी यावेळी स्पष्ट केले. त्यानंतर परिषदेच्या कामकाजाला सुरूवात झाली.
आजच्या बैठकीत काय काय ठरले? कोणत्या मुद्द्यांवर चर्चा झाली हे जाणून घेऊया…
1. चीनची भूमिका
चिनी पंतप्रधान ली कियांग यांनी शनिवारी जी-20 सदस्यांमधील एकतेची गरज अधोरेखित केली आणि आर्थिक जागतिकीकरणासाठी सहकार्य, समावेश आणि दृढ समर्थनाचे आवाहन केले.
2. शिक्षणविषयक
मानवी भांडवल विकासाला सहाय्य करण्यासाठी गुंतवणुकीचे महत्त्व ओळखून, जी-20 ने सर्व विद्यार्थ्यांच्या डिजिटल विभाजनांवर मात करण्यासाठी आणि उदयोन्मुख ट्रेंड आणि तांत्रिक प्रगतीच्या अनुषंगाने शैक्षणिक संस्था आणि शिक्षकांना समर्थन देण्यासाठी डिजिटल तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यास वचनबद्ध केले.
3. कृत्रिम बुद्धीमत्ता
जी-20 नेत्यांनी शनिवारी आंतरराष्ट्रीय सहकार्याला प्रोत्साहन देण्यावर आणि कृत्रिम बुद्धिमत्तेसाठी आंतरराष्ट्रीय प्रशासनावर पुढील चर्चा करण्यावर भर दिला आणि सेवा वितरण आणि नाविन्यपूर्णतेसाठी सुरक्षित, विश्वासार्ह, जबाबदार आणि समावेशी डिजिटल सार्वजनिक पायाभूत सुविधा तयार करण्याचे आवाहन केले.
4. आर्थिक धोरण
जी-20 नेत्यांनी शनिवारी विकासाला चालना देण्यासाठी, असमानता कमी करण्यासाठी आणि स्थूल आर्थिक आणि आर्थिक स्थिरता राखण्यासाठी चांगल्या-कॅलिब्रेटेड मुद्राविषयक, वित्तीय, आर्थिक आणि संरचनात्मक धोरणांच्या गरजेचा पुनरुच्चार केला.
5. नवे रस्ते-रेल्वे
भारत, मध्य पूर्व आणि युरोपमधून एक कनेक्टिव्हिटी कॉरिडॉर लवकरच सुरू होईल, अशी माहिती सूत्रांनी शनिवारी दिली.
6. क्रिप्टो मालमत्ता
जी-20 नेत्यांनी शनिवारी क्रिप्टो मालमत्तेसाठी अहवाल फ्रेमवर्कची जलद अंमलबजावणी करण्याचा निर्णय घेतला. सदस्य राष्ट्रांची लक्षणीय संख्या 2027 पर्यंत अशा गैर-आर्थिक मालमत्तेवर माहितीची देवाणघेवाण करू इच्छित आहे.
7. दहशतवादाचा निषेध
भारताच्या अध्यक्षतेखालील शक्तिशाली जी-20 गटाने शनिवारी सर्व प्रकारच्या दहशतवादाचा निषेध केला आणि दहशतवादी गटांना सुरक्षित आश्रयस्थान, ऑपरेशन्सचे स्वातंत्र्य तसेच आर्थिक, भौतिक किंवा राजकीय समर्थन नाकारण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय सहकार्याची प्रभावीपणा वाढविण्याच्या प्रयत्नांना बळकटी देण्याचे आवाहन केले.
8. व्यापार आणि गुंतवणूक
जी-20 सदस्य देशांनी शनिवारी अशा धोरणांना पाठिंबा देण्याचे मान्य केले, ज्यामुळे व्यापार आणि गुंतवणूक सर्वांसाठी विकास आणि समृद्धीचे इंजिन म्हणून काम करू शकेल.
9. अक्षय्य ऊर्जा
युरोपियन कमिशनने शनिवारी जी-20 देशांना 2030 पर्यंत अक्षय ऊर्जा क्षमता तिप्पट करणे आणि ऊर्जा कार्यक्षमता दुप्पट करण्याच्या जागतिक लक्ष्यांवर सहमती दर्शविण्याचे आवाहन केले. जागतिक सरासरी तापमान वाढ 1.5 अंश सेल्सिअसपर्यंत मर्यादित ठेवण्यासाठी हे पाऊल महत्त्वपूर्ण मानले जाते.
10. बायोफ्युएल
भारताने शनिवारी ग्लोबल बायोफ्युएल अलायन्सची घोषणा केली आणि जी-20 राष्ट्रांना या उपक्रमात सामील होण्याचे आवाहन केले. पेट्रोलमध्ये इथेनॉलचे मिश्रण जागतिक स्तरावर 20 टक्क्यांपर्यंत नेण्याचे आवाहन केले.
11. जागतिक पुनर्बांधणी
आफ्रिकन युनियन जी-20 चा कायमस्वरूपी सदस्य बनल्यामुळे, दक्षिण आफ्रिकेचे अध्यक्ष सिरिल रामाफोसा यांनी शनिवारी सांगितले की, कोविड 19 साथीच्या रोगानंतरच्या “जागतिक पुनर्बांधणीने” कमी कार्बन, हवामान लवचिक, शाश्वत समाजांमध्ये संक्रमणाला गती देण्याची अनोखी संधी आणली आहे.
12. तिबेटींची निदर्शने
तिबेटी संस्कृती नष्ट करण्याच्या चीनच्या कथित प्रयत्नांवर चर्चा करण्यासाठी दिल्लीत जमलेल्या जी-20 नेत्यांना तिबेटच्या कार्यकर्त्यांनी शनिवारी मॅक्लॉडगंज येथे निदर्शने केली. विद्यार्थी आंदोलकांचा आरोप आहे की चीन सरकार त्यांच्या शिक्षण व्यवस्थेवर सतत हल्ले करत आहे आणि तिबेटी संस्कृती आणि ओळख पुसण्याचा प्रयत्न करत आहे.
13. सुरक्षा कडक
दिवसाच्या उत्तरार्धात सुरू होणाऱ्या शीर्ष जागतिक नेत्यांच्या दोन दिवसीय बैठकीपूर्वी शनिवारी सकाळी राष्ट्रीय राजधानीत सुरक्षा तपासणी तीव्र करण्यात आली. नवी दिल्ली आणि सीमावर्ती भागात वाहन तपासणी करताना मध्य दिल्लीतील प्रगती मैदान परिसराच्या सभोवताली बहुस्तरीय सुरक्षा कवच ठेवण्यात आले आहे.
14. शून्य भ्रष्टाचार
जी-20 गटाने आपल्या दिल्ली जाहीरनाम्यात भ्रष्टाचाराबाबत शून्य सहिष्णुतेच्या वचनबद्धतेची पुष्टी केली आणि कायद्याच्या अंमलबजावणीशी संबंधित आंतरराष्ट्रीय सहकार्य आणि भ्रष्टाचाराचा सामना करण्यासाठी माहितीची देवाणघेवाण मजबूत करण्याचे आवाहन केले.
15. सामाजिक संरक्षण धोरण
जी-20 सदस्य देशांनी कौशल्यातील तफावत दूर करणे, सभ्य कामाला प्रोत्साहन देणे आणि सर्वांसाठी सर्वसमावेशक सामाजिक संरक्षण धोरणे सुनिश्चित करण्याचे मान्य केले. त्यांनी द्विपक्षीय आणि बहुपक्षीय करारांद्वारे सामाजिक सुरक्षा फायद्यांच्या पोर्टेबिलिटीचा विचार करण्यास सहमती दर्शविली; आणि जागतिक मूल्य साखळीसह बाल आणि सक्तीचे श्रम निर्मूलनासाठी प्रयत्न वाढवण्याचे ठरवले.
दरम्यान, 10 सप्टेंबरपर्यंत चालणाऱ्या या समिटसाठी दिल्ली पूर्णपणे तयार आहे. दिल्लीला वधूप्रमाणे सजवण्यात आले असून कडेकोट सुरक्षा बंदोबस्त करण्यात आला आहे. पाहुण्यांचे स्वागत आणि त्यांच्या सुरक्षिततेची व्यवस्था करण्यात आली आहे.
शिखर परिषद सुरू होण्यापूर्वी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी शुक्रवारी (8 सप्टेंबर) विविध देशांच्या लोकप्रतिनिधींसोबत द्विपक्षीय बैठकही घेतली होती. मोदींनी बांगलादेशच्या पंतप्रधान शेख हसीना, अमेरिकेचे अध्यक्ष ज्यो बायडेन, मॉरिशसचे पंतप्रधान प्रविंद कुमार जुगनाथ यांच्याशी द्विपक्षीय चर्चेत भाग घेतला.
पंतप्रधानांनी आज अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष ज्यो बायडेन यांच्यासह ब्रिटनचे पंतप्रधान ऋषी सुनक आणि विविध देशांच्या प्रमुखांचे परिषदेत स्वागत केले. यानंतर आफ्रिकन युनियन जी-20 गटाचा स्थायी सदस्य झाला असल्याचे जाहीर करीत मोदी यांनी आफ्रिकन युनियनच्या प्रमुखांना आपल्या जागेवर बसण्याचे आवाहन केले. परराष्ट्र मंत्री एस. जयशंकर यांनी त्यांना जागेपर्यंत घेवून गेले.
सर्व देशांच्या नेत्यांना संबोधित करताना पंतप्रधान म्हणाले की 21 व्या शतकातील हा काळ एक महत्त्वाचा काळ आहे जो संपूर्ण जगाला एक नवीन दिशा दाखवेल आणि देईल. ते म्हणाले की हीच वेळ आहे जेव्हा जुनी आव्हाने आपल्याकडून नवीन उपायांची मागणी करत आहेत, म्हणून आपल्याला मानवकेंद्रित दृष्टीकोन स्वीकारून एकत्रितपणे पुढे जावे लागेल.