हिमांशू
भूत पाहिल्याचा दावा अनेकजण करीत असले, तरी प्रत्येकजण त्याचं वर्णन वेगवेगळं करत असल्यामुळं भूत खरोखर असतं का आणि असल्यास ते नेमकं कसं दिसतं, हे अजून समजलेलं नाही. भूत पाहिल्याचा दावा बरेचजण करतात. परंतु त्यातही कल्पनाशक्तीचाच भाग अधिक असतो. रस्ता चुकलेला माणूस भुताचं वर्णन “चकवा’ असं करतो. काहीजणांना पिंपळावर “मुंजा’ दिसतो तर काहींना पाण्यात “गिऱ्या’ दिसतो. भुतांमध्येही स्त्री-पुरुष भेद केला जातो. एवढंच नव्हे तर भुतांमध्ये जातिभेदही आहे. एकंदरीत भूत ही संकल्पना प्रत्येकानं आपापल्या तर्कानुसार तयार केलेली असावी, असं दिसून येतं.
भुताखेतावर विश्वास असणारे लोक बरेच सापडतील; परंतु विश्वास नसलेले लोकही बऱ्याच मोठ्या संख्येनं आहेत. विश्वास नसलेल्या लोकांमध्येही दोन गट दिसतात. एका गटातल्या लोकांना भुताची भीती वाटत नाही; पण दुसऱ्या गटातल्या लोकांचा भुतावर विश्वास नसतानासुद्धा ते या संकल्पनेला घाबरून असतात. भुताखेताचे चित्रपट आजही बऱ्यापैकी चालतात आणि अघटिताच्या मालिकांना चांगला टीआरपी मिळतो. भूत उतरवणारे भगत आजही खेडोपाडी मोठ्या संख्येनं दिसतात; परंतु भूतविद्येविषयी कुठे अधिकृत अभ्यासक्रम असल्याचं पाहायला मिळत नाही. म्हणूनच, बनारस हिंदू विद्यापीठात भूतविद्येचा अभ्यासक्रम सुरू होणार ही बातमी भलतीच गाजली. हल्ली सोशल मीडियामुळं बातम्या गाजणं फारसं अवघड नाही. खऱ्या-खोट्या बातम्या काही दिवस गाजतात आणि संपून जातात.
बनारस विद्यापीठात भूतविद्या शिकवण्यासाठी खास अभ्यासक्रम सुरू होणार असल्याची बातमी सध्या चर्चेत आहे आणि सोशल मीडिया भरभरून वाहतो आहे. नवीन वर्षात जानेवारीपासूनच भुतामुळं होणाऱ्या मानसिक आजारांविषयीचा अभ्यासक्रम या विद्यापीठात सुरू करण्यात येणार आहे. काहीजणांच्या मते, या बातमीचा विपर्यासच अधिक झालेला आहे. वस्तुतः भूतविद्या हा आयुर्वेदाचाच भाग आहे. शल्य, शालाक्य, कायचिकित्सा, कौमारभृत्य, अगदतंत्र, रसायनतंत्र, वाजीकरण हे आयुर्वेदाचे सात विभाग असून, भूतविद्या हा आठवा विभाग आहे. “भूतविद्या’ असं या विभागाचं नाव असलं, तरी “भूत’ या शब्दाचा शब्दशः अर्थ घेऊ नये, असं काहींचं म्हणणं आहे. भीतीचं जे कारण अदृश्य असतं त्याला आपण “भूत’ म्हणतो. एखादी व्यक्ती अचानक घाबरली, तर “भूत पाहिल्यासारखं काय करतोस,’ असं म्हटलं जातं. वेगवेगळ्या प्रकारचे “फोबिया’ माणसाला असतात. अदृश्य कारणामुळं वाटणारी भीती हाच “फोबिया’चा अर्थ असतो. हे “फोबिया’ मनात तयार होत असले, तरी शरीरावर परिणाम करणारे ठरतात. अर्थात, शरीराला होणाऱ्या आजारांइतके मानसिक आजारांबद्दल आपण सचेत नसतो, हे खरंही आहे. परंतु अचानक “भूतविद्या’ या शब्दामुळं लोकांना विचित्र काहीतरी वाटतंय, असा दावा करून काहीजण या बातमीला अपप्रचार मानताहेत.
भूत मनातच लपलेलं असतं हे खरं आहे. त्यामुळं मनातलं भूत काढण्यासाठी आयुर्वेदात काही औषधं असतील, तर त्याचा प्रचार होण्यातही काही गैर नाही. पण “भूतविद्या’ हा शब्द मात्र एकंदरीतच घाबरवणारा! बीएएमएस किंवा एमबीबीएस पदवी मिळवणाऱ्यांसाठी “भूतविद्या’ ही स्वतंत्र शाखा बनारस विद्यापीठानं सुरू केली असून, ती आयुर्वेदातील अष्टविद्येचाच भाग आहे, असा दावा आहे. आयुर्वेदाबाबत आम्ही जेवढे अज्ञानी आहोत, तेवढेच भुताबाबत असल्यामुळं घाबरलो, हे मात्र खरं!