अमेरिकेचे माजी अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी अध्यक्षपदाच्या शर्यतीत पुन्हा एकदा सहभागी होण्याची घोषणा केली आहे. त्यामुळे उदारमतवादी अमेरिकन आणि एकूणच जगातील लोकशाहीवादी यांच्या पोटात गोळा आला आहे. अर्थात, डेमोक्रॅटिक पक्षाच्या उमेदवाराविरोधात दोन हात करण्यापूर्वी, ट्रम्प यांना आपल्या रिपब्लिकन पक्षातून निवडून यावे लागेल.
“अमेरिकेला तिचे महान पद पुन्हा मिळवून देण्यासाठी मी माझी उमेदवारी जाहीर करत आहे आणि अमेरिकेचे विद्यमान अध्यक्ष बायडेन 2024 मध्ये पुन्हा निवडून येणार नाहीत, हेही मी निश्चित करेन’, असा पुकारा ट्रम्प यांनी केला आहे. वास्तविक खुद्द बायडेन यांनीच आपण पुन्हा निवडणूक लढवणार नसल्याचे मागच्या वेळीच जाहीर करून टाकले होते. ट्रम्प अध्यक्ष असताना, नोव्हेंबर 2018 मध्ये तीनशे हवामान वैज्ञानिकांनी सरकारसाठी एक अहवाल तयार केला होता. जोपर्यंत आपण आपली धोरणे आणि व्यवहार यात बदल करत नाही, तोपर्यंत हवामान बदलामुळे अमेरिकेच्या अर्थव्यवस्था, पर्यावरण व मानवी आरोग्यावर भयानक परिणाम होणार आहेत, असा इशारा या वैज्ञानिकांनी दिला होता. तरीदेखील ट्रम्प यांनी तो अहवाल धुडकावून लावला. पर्यावरण कार्यकर्ती चिमुरडी ग्रेटा थनबर्ग हिच्याविषयी त्यांनी अनुद्गार काढले होते. हवामान बदलाविषयीच्या पॅरिस करारातून ट्रम्प यांच्या अविचारामुळे अमेरिका बाहेर पडली होती. 2030 पर्यंत ऊर्जा उत्सर्जन हे 2005च्या पातळीपर्यंत आणण्याचे ओबामा यांचे स्वच्छ ऊर्जा धोरण गुंडाळून ठेवण्याचा आदेश त्यांनी प्रशासनास दिला होता.
अध्यक्षपदावरून पायउतार झाल्यानंतरच्या दोन वर्षांत ट्रम्प यांचा उजवा कट्टरतावाद अधिकच वाढला आहे. “मेक अमेरिका ग्रेट अगेन’ अशी घोषणा करून त्यांनी त्यासाठी आंतरराष्ट्रीय करार, नियम, संकेत यांची तमा न बाळगण्याचे ठरवलेले दिसते. हवामान बदलासंबंधी ओबामा राजवटीत अमेरिकेने अनेक सकारात्मक पावले उचलली होती. ट्रम्प यांनी ती उलटी फिरवली. अमेरिकेत अलीकडे झालेल्या मध्यावधी निवडणुकांत ट्रम्प यांनी ज्या ज्या रिपब्लिकन उमेदवारांमागे ताकद लावली होती, त्यांनी अपेक्षाभंग केला. कोविड काळात अत्यंत बेजबाबदारीने वागणारे ट्रम्प आपल्या अपयशाबद्दल त्यानंतर कधीही बोलले नाहीत. मागच्या निवडणुकीत पराभव झाल्यानंतर तो पचवणे त्यांना जड गेले. तसेच 6 जानेवारी 2021 रोजी कॅपिटॉल हिल येथे त्यांच्या समर्थकांनी हिंसाचार केला. त्याबद्दल माफी मागावी, असेही ट्रम्पना कधी वाटले नाही.
यावेळच्या मध्यावधी निवडणुकांत डेमॉक्रॅटिक पक्ष आदळणार, अशा वल्गना रिपब्लिकन पक्षातर्फे करण्यात येत होत्या. अभूतपूर्व यशाचा दावा केला जात होता; परंतु तसे काही घडले नाही. सिनेटमध्ये, म्हणजे वरिष्ठ सभागृह हे डेमोक्रॅटिक पक्षाकडून खेचून घेण्यात रिपब्लिकन पक्षाला यश आले नाही. उलट पूर्वीइतकीही सदस्यसंख्या राखता आली नाही. हाउस ऑफ रिप्रेझेंटेटिव्ह्ज, म्हणजेच कनिष्ठ सभागृहात रिपब्लिकन पक्षाला यश मिळाले, पण तुफानी यश मिळेल हा अंदाज मात्र चुकला. त्यामुळे ट्रम्प पक्षाला विजय मिळवून देऊ शकत नाहीत आणि म्हणूनच त्यांना बाजूला करावे, असा सूर रिपब्लिकन पक्षाच्या सहानुभूतीदारांकडून व्यक्त केला जात आहे.
ट्रम्प यांनी गेल्या वेळी सत्तेवर येताच, इस्लामी देशांतून अमेरिकेत येणाऱ्या नागरिकांना अमेरिकेत प्रवेशबंदी केली होती. मेक्सिकोच्या सीमेपाशी भिंत उभारण्याचा प्रचंड खर्चिक उपक्रम हाती घेण्याची चूकही त्यांनी केली. इराणसोबतचा अणुकरार रद्द करून, त्याच्याशी निष्कारण पंगा घेतला. अनेक आंतरराष्ट्रीय करारांमधून माघार घेतली आणि चीनशी व्यापारीयुद्ध सुरू केले. एकेकाळी जागतिक व्यापार संघटनेचा आधारस्तंभ असलेल्या अमेरिकेने ट्रम्प पर्वात या संघटनेच्या विरोधात भूमिका घेतली. अमेरिका जागतिकीकरण व उदारीकरणविरोधी बनली. ट्रम्प राजवटीतच जॉर्ज फ्लॉइड प्रकरण घडले आणि अमेरिकेत वंशश्रेष्ठत्वाची भावना कशी वाढली होती, याचे प्रत्यंतर आले. बायडेन यांच्या एका कथित गैरव्यवहाराची चौकशी सुरू केली नाही तर तुमची शस्त्रास्त्र मदत रोखू, असा गर्भित इशारा ट्रम्प यांनी युक्रेनला दिला होता. याखेरीज ट्रम्प यांच्या अडाणीपणाचे अनेक किस्से प्रचलित असून, ब्रिटन हा देश अण्वस्त्रसज्ज आहे हे त्यांना ठाऊक नव्हते.
फिनलंड हा रशियाचा भाग नाही हेही त्यांना माहीत नव्हते. व्हेनेझुएलावर हल्ला करण्याची अविचारी योजना त्यांनी आखली होती. एका तुर्की कंपनीशी व्यवहार करण्यासाठी ट्रम्प यांनी आपले जावई जॅरेड कुश्नरी यांची निवड केली. जपानमध्ये झालेल्या जी-20 शिखर परिषदेदरम्यान, ट्रम्प यांनी चीनचे अध्यक्ष जिनपिंग यांच्याकडे आश्चर्यकारक मागणी केली. अमेरिकी सोयाबीन आणि गहू चीनने आयात केल्यास, त्याचा लाभ अमेरिकेतील शेतकऱ्यांना होईल आणि मग ते अध्यक्षीय निवडणुकीत आपल्याला मते देतील, अशी त्यांची सूचना होती. निवडणुकीत मते मिळवण्यासाठीची ही ट्रम्प यांची रेवडी संस्कृतीच म्हणावी लागेल. चीनमधील उघ्युर मुस्लिमांच्या छावण्यांमध्ये चिनी सरकार अत्याचार करते, हे सर्वश्रुत आहे. परंतु ट्रम्प यांनी चीनच्या या अत्याचारी धोरणाचे समर्थन केले होते.
भारत-पाकिस्तान आणि भारत-चीन संघर्षाची कोणीही मागणी केली नसताना, मध्यस्थाची भूमिका बजावण्याची ऑफर ट्रम्प यांनी दिली होती! अमेरिकी अध्यक्षांवर असलेली दोनच निवडणुका लढवण्याची मर्यादा माझ्यासाठी बदलण्याकरिता घटनादुरुस्ती करावी, अशी अमेरिकी जनतेची इच्छा असल्याचा ट्रम्प यांचा दावा होता. डेमोक्रॅटिक पक्षाच्या उमेदवाराविरोधात लढण्याअगोदर ट्रम्प यांना आपल्या रिपब्लिकन पक्षातून निवडून यावे लागेल. पक्षांतर्गत निवडणूक अनेकदा चुरशीची होते. ट्रम्प यांच्यासारखा मुजोर आणि नादान अध्यक्ष रिपब्लिकन पाठीराख्यांनाही मान्य होईल की नाही, याची शंकाच आहे. कारण एकदा त्यांनी ट्रम्प यांना अजमावून पाहिले आहे. ट्रम्प यांच्याऐवजी फ्लोरिडाचे गव्हर्नर रॉन डिसॅंटिस यांचे नाव रिपब्लिकन पक्षाचे उमेदवार म्हणून पुढे येऊ लागले आहे. ट्रम्प पुन्हा निवडून आल्यास रिपब्लिकन पक्षाची आणि अमेरिकेची छीःथू होईल, याची जाणीव अधिकाधिक लोकांना होत असल्यास, त्यातच अमेरिकेचे भले आहे.