आफ्रिकन-अमेरिकन नागरी हक्क संघर्षाचे प्रमुख नेते, धर्मगुरू, निग्रो नेते, नागरी हक्क समानतेचे कट्टर पुरस्कर्ते मार्टिन ल्यूथर किंग (ज्युनिअर) यांचा आज स्मृतिदिन. “अमेरिकेचे गांधी’ म्हणूनही त्यांना ओळखले जाते. त्यांचे वडील धर्मगुरू होते. 15 जानेवारी 1929 रोजी ऍटलांटा येथे त्यांचा जन्म झाला.
मंगमरी खेड्यात ते आपल्या वडिलांप्रमाणेच धर्मोपदेशक झाले. वयाच्या एकोणिसाव्या वर्षी मोर हाउस महाविद्यालयातून वर्ष 1948 मध्ये पदवीधर झाले. कॉलेजमध्ये असताना, त्यांनी त्यांचे अध्यात्मिक गुरू बाप्टिस्ट मंत्री बेंजामिन मेस यांच्या मार्गदर्शनाखाली धार्मिक अभ्यास केला. त्यांना फुटबॉल खेळाचीही आवड होती. त्यानंतर क्रोझर थिऑलॉजिकल सेमिनरीची त्यांनी पदवी प्राप्त केली. वर्ष 1955 मध्ये बोस्टन विद्यापीठाने त्यांना पीएच्.डी. प्रदान केली. बोस्टन येथे अध्ययन करीत असतानाच कोरेटा स्कॉट या युवतीशी त्यांचा प्रेमविवाह झाला.
क्रोझर येथे असताना महात्मा गांधींच्या जीवन व तत्त्वज्ञानाचा त्यांच्यावर विलक्षण प्रभाव पडला. डिसेंबर 1955 मध्ये स्थानिक वाहतूक कंपनीच्या वाहनांमध्ये निग्रोंना गोऱ्या लोकांच्या शेजारी बसू न देण्याच्या वर्णविरोधी व पक्षपाती धोरणा विरोधात त्यांनी अहिंसात्मक चळवळ सुरू केली. या कंपनीच्या बसवर बहिष्कार टाकण्याचे आंदोलन एक वर्षापेक्षा जास्त काळ चालले होते.
28 ऑगस्ट 1963 रोजी त्यांनी वॉशिंग्टन येथे वर्णद्वेषाविरुद्ध मोर्चा आयोजित केला होता. त्यामध्ये अडीच लाख लोकांनी भाग घेतला होता. त्यावेळी केलेल्या संस्मरणीय भाषणात त्यांनी श्वेतवर्णीयांना पूर्वग्रह दूर करण्याबद्दल आणि निग्रोंना समानतेने वागविण्याबद्दल आवाहन केले. तेथे त्यांनी लिंकन मेमोरियलच्या पायऱ्यांवर “आय हॅव अ ड्रीम’ भाषण दिले. ही चळवळ खूपच यशस्वी झाली. त्यांच्याकडे वर्णविरोधी चळवळीचे नेतृत्व आले. येथून मार्टिन ल्यूथर किंग यांच्या आयुष्यास कलाटणी मिळाली. त्यासाठी त्यांना अनेक वेळा कारागृहात जावे लागले.
त्यांना बऱ्याच दिवसांपासून भारताच्या भेटीची ओढ होती. हॅरिस वोफर्ड, अमेरिकन फ्रेंड्स सर्व्हिस कमिटी आणि इतर समर्थकांच्या आर्थिक सहाय्याने, ते एप्रिल 1959 मध्ये भारतात आले. “देवाच्या आत्म्याचे कार्य मोठ्या प्रमाणावर प्रकट करणाऱ्या व्यक्तींपैकी एक’, असे त्यांनी महात्मा गांधींबद्दल उद्गार काढले. त्यांची पत्नी कोरेटा स्कॉटने 1970 मध्ये भारतास भेट दिली होती. 30 जानेवारी 2006 रोजी तिचे निधन झाले. 1968 मध्ये “प्युअर पीपल्स कॅंपेन’ वॉशिंग्टन येथे भरविण्याचे त्यांनी ठरविले होते; परंतु त्यापूर्वीच 4 एप्रिल 1968 रोजी रेम्स् अल् रे या श्वेतवर्णीय इसमाने बंदुकीने गोळी घालून त्यांची हत्या केली.
त्यांनी कारागृहात तसेच इतर उद्योगांतून सवड काढून अनेक पुस्तके लिहिली. त्यांपैकी स्ट्राइड टोअर्ड फ्रीडम (1958), स्ट्रेंग्थ टू लव्ह (1963), व्हाय वुई कांट वेट (1964), व्हेअर डू वुई गो फ्रॉम हिअर (1967), द ट्रंपेट ऑफ कॉन्शन्स (1968), आय हॅव ए ड्रीम (1968) वगैरे महत्त्वाची होत. त्यातून त्यांची विचारसरणी व तत्त्वज्ञान यांचे दर्शन घडते. अमेरिकेच्या सामाजिक दृष्टिकोनात महत्त्वपूर्ण बदल घडवून आणण्याच्या त्यांच्या महान कामगिरीबद्दल, वयाच्या पस्तीसाव्या वर्षी, 1964 मध्ये त्यांना नोबेल पारितोषिक देण्यात आले.