Padma awards – ऑलिम्पिक पदक विजेता कुस्तीपटू बजरंग पुनिया हा आपला पद्म पुरस्कार निषेधार्थ ‘परत’ करणारा पहिला व्यक्ती नाही. मात्र, गेल्या काही वर्षांत पद्म पुरस्कार ‘परत’ केलेल्या सर्वांप्रमाणेच तोही पुरस्कार विजेत्यांच्या यादीत कायम राहील. कारण दिलेला पुरस्कार परत करण्याची तरतूद नाहीच.
याबाबत अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, ‘पुरस्कार विजेता कोणत्याही कारणास्तव पुरस्कार परत करण्याचा निर्णय जाहीर करू शकतो, परंतु पद्म पुरस्कारामध्ये असा कोणताही नियम नाही. कोणतेही कारण न देता केवळ राष्ट्रपती पुरस्कार रद्द करण्याची परवानगी देऊ शकतात. पुरस्कार रद्द होईपर्यंत पुरस्कार प्राप्तकर्त्याचे नाव राष्ट्रपतींच्या सूचनेनुसार ठेवलेल्या पद्म प्राप्तकर्त्यांच्या रजिस्टरमध्ये राहते.
नियम काय सांगतो…
पद्म पुरस्काराने सन्मानित करण्याची प्रस्तावित व्यक्तीची इच्छा पुरस्कारांच्या घोषणेपूर्वी, शक्य तितक्या अनौपचारिकपणे निश्चित केली जाते. यावेळी अनेकांनी पुरस्कार नाकारला आहे. एखाद्या व्यक्तीला पद्मविभूषण, पद्मभूषण किंवा पद्मश्रीने सन्मानित केल्यानंतर, त्याचे नाव भारताच्या राजपत्रात प्रकाशित केले जाते आणि अशा प्राप्तकर्त्यांची नोंद ठेवली जाते, ‘पद्म पुरस्कार परत करण्यासाठी पुरस्कारार्थी नंतर स्वेच्छेने पुढे आला तरी त्याचे नाव राजपत्रातून किंवा पुरस्कार विजेत्यांच्या नोंदणीतून काढून टाकले जात नाही.’
पद्म पुरस्कार परत करण्याशी संबंधित सर्वात अलीकडील प्रकरणे आहे. पंजाब.माजी मुख्यमंत्री प्रकाशसिंग बादल आणि माजी केंद्रीय मंत्री एस एस धिंडसा. 2020 मध्ये, त्यांनी राष्ट्रपतींना पत्र लिहून सांगितले की, तीन कृषी कायद्यांविरोधात आंदोलन करणार्या शेतकर्यांशी एकता म्हणून मी त्यांचे पुरस्कार ‘परत’ करत आहोत. योगायोगाने, पद्म पुरस्कार विजेत्यांच्या यादीत बादल आणि धिंडसा यांची नावे अजूनही आहेत.