नवी दिल्ली – जगात अनेक प्रकारचे साप आढळतात. यांपैकी अनेक अत्यंत विषारी असतात, तर काही सामान्य असतात. कोणाचा तरी आवाज किंवा आवाज ऐकताच साप सावध होतात, पण सगळ्यात मोठा प्रश्न असतो की सापाला कान नसतात तर ते ऐकतात कसे? कारण सापांना जवळून पाहिल्यास कान दिसत नाहीत. पण सापांची ऐकण्याची क्षमता पाहून शास्त्रज्ञ आश्चर्यचकित झाले आहेत.
ऑस्ट्रेलियातील क्वीन्सलँड विद्यापीठातील टॉक्सिनोलॉजिस्ट क्रिस्टीना झेडनेक सांगतात की, साप हा अतिशय भित्रा आणि कमकुवत प्राणी आहे. साप नेहमी लपून राहतो. त्याच्याबद्दल आपल्याला अजून खूप काही जाणून घ्यायचे आहे, असे त्या म्हणतात. क्रिस्टीनाने सांगितले की सापाचे कान त्याच्या बाह्य शरीरात नसतात. त्यामुळे साप ऐकू शकत नाहीत असे बहुतेकांना वाटते. लोकांना वाटते की त्यांना जमिनीच्या कंपनानेच गोष्टी जाणवतात.
संशोधकांना माहित आहे की साप ऐकू शकतात. फक्त त्यांची श्रवणशक्ती ही चव आणि दृष्टी यासारख्या इतर भौतिक संवेदनांपेक्षा कमकुवत असते. स्लोव्हेनियन राष्ट्रीय प्राणीसंग्रहालयाच्या वेबसाइटवर असे म्हटले आहे, की सापांना बाह्य कान नसतात.
कानाच्या आतील सर्व अवयव त्यांच्यात असल्याचे त्यांनी सांगितले. माणसांच्या कानात कोल्युमेला असतो जो जबड्याच्या हाडाशी जोडलेला असतो. त्यामुळे सापांना कंपन जाणवते. माणसाला ऐकू येणाऱ्या आवाजाचा काही भागच साप ऐकू शकतो, असे सांगण्यात आले आहे.
या संशोधनात 19 विविध जातींच्या सापांचा समावेश करण्यात आला होता. वाळू, झाडे आणि पाण्यावर चालणाऱ्या सर्व प्रकारच्या सापांवर संशोधन करण्यात आले आहे. क्रिस्टीन आणि सहकाऱ्यांनी 0 ते 450 Hz पर्यंतच्या आवाजांसह सापांची चाचणी केली आहे. यामध्ये दोन प्रकारच्या आवाजांचा समावेश होता. एक आवाज जो जमिनीवर देखील कंपन करतो आणि एक आवाज जो फक्त हवेत राहतो.
सापांच्या विविध प्रजाती हवेतील ध्वनीवर वेगवेगळ्या प्रतिक्रिया देत असल्याचे दिसून आले. पण त्याच वंशातील सापांनीही असाच प्रतिसाद दिला. यावरून त्यांना वारसा मिळाला आहे हे दिसून येते. डॉ. क्रिस्टिना झेडनेक म्हणतात की वॉमा अजगर हा एकमेव साप होता जो आवाजाच्या जवळ जात होता.