हिमांशू
सोशल मीडियाच्या जन्मापासून आजतागायत चिकाटीनं एकमेकांना दररोज सुविचार पाठविणाऱ्या व्यक्तींबद्दल आम्हाला आत्यंतिक आदर आहे. त्यांची चिकाटी जितकी प्रशंसनीय, तितकाच त्यांचा भाबडेपणाही मनाला चटका लावून जाणारा.
आजही जग सुविचारांवर चालतं, अशी त्यांची प्रामाणिक धारणा असते. “मुंगीलासुद्धा कधी लहान समजू नका, कारण मुंगी तुम्हाला चावू शकते; पण तुम्ही मुंगीला चावू शकत नाही,’ असे सुविचार वाचून आमचा ऊर भरून येतो. मुंगीला चावायचा वेडेपणा कुणी करत नाही. तिला थेट चिरडलं जातं, हेसुद्धा अशी भाबडी माणसं विसरून जातात.
अर्थात सुविचाराचा पूर्वार्ध विचार करण्याजोगा आहे. लहान मानलेल्या व्यक्तीचा मोठेपणा पाहायला मिळू शकतो, हे विसरता कामा नये. परंतु “वरच्या हवेला लागलेला’ पतंग जसा स्वतःला स्वयंभू समजू लागतो, तसे अनेक महाभाग आपल्याकडे आहेत. आर्थिक उदारीकरणानं त्यांना श्रीमंत होण्याची संधी दिली; पण श्रीमंती कशी उपभोगावी हे मात्र शिकवलं नाही.
मग ही माणसं गुणानं, कर्तृत्वानं, शिक्षणानं, ज्ञानानं, वयानं आपल्यापेक्षा थोर असणाऱ्यांनाही कस्पटासमान लेखू लागली. आपण पैसा मिळवला, पद, प्रतिष्ठा मिळवली म्हणजे आपण कर्तृत्ववान, असा त्यांचा समज झाला. पण परिस्थितीचं काय करणार? पाच वर्षांची वॉरंटी असणारं आमचं वॉशिंग मशीन दोन वर्षांत बंद पडलं. वॉरंटी तर आहे; पण कंपनीच बंद पडलीय… आता काय करायचं?
शून्यातून विश्व घडवणाऱ्यांच्या “सक्सेस स्टोरीज’ आपल्याला सांगितल्या जातात; पण परिस्थितीनं ज्यांचं होत्याचं नव्हतं केलं त्यांच्या गोष्टी क्वचितच चर्चेत येतात. चहा विकणारी व्यक्ती एक दिवस पंतप्रधान बनू शकते, हे भारतानं जगाला दाखवून दिलं; पण मंत्री असणारी व्यक्ती “पिझ्झा डिलिव्हरी बॉय’ बनू शकते, हे दाखवून देण्याचं भाग्य अफगाणिस्तानला लाभलं.
सय्यद अहमद शाह सआदत हे अफगाणिस्तानचे माहिती तंत्रज्ञान मंत्री होते. अफगाणिस्तान म्हणजे टोळ्यांचा देश एवढंच चित्र आपल्याला ठाऊक आहे; पण तिथं मोबाइलचं नेटवर्क विस्तारण्याचं काम सआदत यांनीच केलं. तालिबान्यांच्या हल्ल्यानंतर राष्ट्रपती अशरफ घनी हे भरपूर संपत्ती घेऊन अफगाणिस्तानातून पळाले. परंतु सआदत यांनी मात्र घनी यांच्याशी मतभेद झाल्यामुळे गेल्या वर्षी मंत्रिपद सोडलं होतं.
आपल्याकडे लोकनियुक्त प्रतिनिधीला जीवनाच्या अंतापर्यंत पेन्शनची सोय आहे. पण अफगाणिस्तानात तशी तरतूद नसल्यामुळे सआदत हे देश सोडून जर्मनीत गेले. उरलेसुरले पैसे संपल्यानंतर त्यांनी “पिझ्झा डिलिव्हरी बॉय’ बनण्याचा निर्णय घेतला. आज ते पाठीवर भलीमोठी सॅक वागवत सायकलवरून घरोघर पिझ्झा पोहोचवताना दिसतात. जर ते अफगाणिस्तानात असते तर क्रूर तालिबानलाही कदाचित त्यांची दया आली असती. एकेकाळच्या कट्टर विरोधकाला तालिबान्यांनी अर्थमंत्री केलंच की..!
आज व्हॉट्सऍपवर नेमका मुंगीचा सुविचार आला आणि सआदत यांची बातमीही वाचायला मिळाली. “मुंगी होऊन साखर खावी,’ हा आजीनं दिलेला उपदेश आठवला. “मुंगी उडाली आकाशी’पासून “मुंगी व्याली, घार झाली, देखोनि मुक्ताई हासली’पर्यंतची अनेक संतवचनं आठवली. “लहानपण दे गा देवा, मुंगी साखरेचा रवा’ आठवलं. आमच्याकडच्या संस्कारांनी आम्हाला “ऍम्बिशन’ दिली नसेल कदाचित; पण वरच्या हवेला लागलेल्या पतंगानं गर्व करू नये, हे कळण्याचं शहाणपण नक्कीच दिलंय.