आपल्या परिचयातल्या अनेक क्षेत्रांमध्ये रोबॉट्सचा वापर वाढतो आहे. त्यात वैद्यकशास्त्र आणि उत्पादन क्षेत्र आघाडीवर असलं तरी आणखी एका उद्योगात रोबॉट्सचा वावर फायदेशीर दिसू लागला आहे. तो उद्योग आहे शेती.
रोबॉट्सचा मुख्य फायदा म्हणजे कष्टाची आणि ठराविक कामं ते न कंटाळता, न थकता, वेगाने आणि अतिशय अचूकपणे करू शकतात. या एका बाबतीत ते माणसाच्या वरचढ नक्कीच आहेत. विकसित देशांमध्ये शारीरिक कष्टायची कामं करायला माणसं मिळत नाहीत आणि मिळाली तर त्यांना मेहनतानाही पुष्कळ द्यावा लागतो. त्यामुळे तिथे शेतीत यंत्रं आणि रोबॉट्सचा भरपूर वापर होतो. आपल्याकडे मनुष्यबळ विपुल असल्याने रोबॉट्सची तेवढी गरज वाटत नव्हती. प्रिसिजन फार्मिंग या आगळ्या संकल्पनेमुळे मात्र आता शेतीत रोबॉट्स अनोख्या प्रकारे मदत करणार आहेत.
मातीतले घटक, तिचा कस, आर्द्रता, हवामान, पाऊस, पाण्याची उपलब्धता या सगळ्याचा एकत्रित विचार करून त्या प्रदेशात सर्वात योग्य पीक कोणतं घेता येईल याचा अभ्यास प्रिसिजन फार्मिंगमध्ये होतो. त्यानुसार पीक घेतलं तर उत्पादन वाढतं, मातीचा कस टिकवून धरता येतो आणि पर्यावरणावर होणारे घातक परिणाम टाळता येतात. आज अन्नउत्पादन हा निकडीचा प्रश्न होत असल्याने प्रिसिजन फार्मिंगमुळे सर्वांना पुरेसं पोषक अन्न उपलब्ध होईल अशी आशा वाटते आहे.
शेतीवर परिणाम करणारे घटक भरपूर आणि त्यातले काही बेभरवशाचे. त्यातून हवामान बदलामुळे पूर, वादळ, दुष्काळ, अवकाळी पाऊस यांचं प्रमाण वाढत आहे. अशा वेळी तंत्रज्ञानाची मदत बहुमोलाची ठरू शकते. एआय (आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स) वापरून शेतीसंबंधी घटकांचं मॉडेल करून कोणतं पीक जास्त उत्पादन आणि उत्पन्न देऊ शकतो याचा अंदाज बांधता येतो. हवामानाची माहिती सतत घेऊन हे अंदाज अपडेट करता येतात. कीटकनाशकं आणि तणनाशकं यांचा वापर कमीत कमी ठेवता येतो. पीक कोणतं आणि तण कोणतं हे ओळखणारे रोबॉट्स उपलब्ध आहेत. ते तण खुडण्यासाठी वापरले तर रासायनिक तणनाशक वापरायची गरज भासणार नाही.
नांगरणीसाठी योग्य वेळ, पेरणी कधी करावी, पाणी कधी आणि प्रमाणात द्यायचं, या सगळ्याचं उत्तम नियोजन रोबॉट्स आणि एआयच्या मदतीने करता येईल. त्यामुळे ही कामं अधिक कार्यक्षमतेने होतील. त्यातून अन्नउत्पादनाचा कार्बन फूटप्रिंट घटवून पर्यावरणावरचा भार कमी करता येईल. चहाच्या मळ्यात कोवळी पानं लवकरात लवकर खुडावी लागतात. अशा वेळी रोबॉट्सचा वेग आणि अचूकता कामी येऊ शकेल.
शेतकरी एकटा जरी शेती करत असला, तरी या यंत्रणांच्या सहाय्याने त्याला कित्येक तज्ज्ञांचं ज्ञान उपलब्ध होत राहील. शिवाय वेळ वाचल्याने तो शेतीत नवे प्रयोग करणे, पशुपालन, अन्नप्रक्रिया अशा पूरक व्यवसायांकडे लक्ष देऊ शकेल. तेव्हा रोबॉट्सचा शेतीतला सहभाग अनेक प्रकारे उपयुक्त ठरणार आहे.