वाचकांमध्ये माझ्यासारख्याच बऱ्याच जणी किमान एक किंवा दोन मुलांच्या आया असतील. त्यामुळे आज जे काही लिहीत आहे ते अगदी मनापासून एक आई दुसऱ्या आईसाठी लिहिते आहे…
प्रसंग 1
आज दुपारी फेसबुकवर मला एक व्हिडिओ दिसला. एक मुलगा भर एअरपोर्टवर अनेक लोकांसमोर लघुशंका करत असतानाचा व्हिडिओ होता तो. व्हिडिओ पाहून मनातून राग तर आलाच; पण त्याहीपेक्षा जास्त मन कळवळले आणि त्या मुलाची किव आली.
अर्थातच नेटकऱ्यांना तो मुलगा आधी आर्यन खानच वाटला या मुद्द्याखाली तो व्हिडिओ व्यवस्थितरीत्या व्हायरल होईल याची दक्षता घेतली गेलीच, पण तो मुलगा ड्रग्स घेऊन असं पिसाटल्यासारखे वागत होता हे वाचल्यावर अजून काय काय पाहावं लागणार, याचा विचार करून डोकं सुन्न झालं.
प्रसंग 2
आमचा फ्लॅट भाड्याने दिलेल्या सोसायटीमधल्या ग्रुपवर काही लोक तक्रार करत होते की, खाली खेळायला येणारी लहान मुलं अर्वाच्च शिव्या देऊन बोलतात एकमेकांशी. शेजारून जाणाऱ्या माणसाला लाज वाटेल अशा शिव्या. शिवाय सोसायटीतल्या रस्त्यावर मुलं वाट्टेल तशी धावत असतात आणि पालक साफ दुर्लक्ष करतात.
प्रसंग 3
बाइकवरून जाणाऱ्या दोन मुली टाइट शॉर्टस घालून चालल्या होत्या आणि मागची मुलं मुद्दाम गाडी त्यांच्या मागेपुढे नेत रस्त्यावरून जात होती. एक प्रकारचे ईव्ह टिझिंगच म्हणता येईल याला.
वरच्या प्रसंगांवरून मनात एकच विचार आला की, कुठे चाललीये पुढची पिढी आणि यांचे भविष्य कितपत सुरक्षित असेल? पण त्यांच्या या वर्तनाला कुठेना कुठे आपण पालकच जवाबदार आहोत, असे मला वाटते.
एकूणच आपण पालक काही बाबतीत अति उदार आणि काही बाबतीत अति शिस्तप्रिय असतो. आपल्या मुलाला जरा कोणी काही बोलले तर मुलापेक्षा आपल्यालाच आधी राग येतो. अर्थातच मुलांना शिस्त लावण्यामध्ये वडिलांचीही तितकीच जबाबदारी आहे हे मी नक्कीच मान्य करते; पण तरीही मुलांवर जो इम्पॅक्ट आईने सांगण्याचा, आईच्या स्वतःच्या वागण्याचा असतो तो नक्कीच खोलवर रुजतो. माझे विचार खाली मांडतीये, तुम्हाला पटतायेत का बघा.
मुलांना चांगल्या सवयी लागाव्यात यासाठी प्रथम आपण पालक
स्वतःच्या सवयींमध्ये बदल घडवून आणूया.
अजूनही काही आया विशेष करून मुलग्यांच्या चुका पाठीशी घालतात ते प्रकर्षाने टाळूया.
मुलांना ऑनलाइन शाळेच्या गरजेपुरताच फोन देऊया आणि शक्यतो गेम्स, व्हिडिओ इत्यादीसाठी फोन देणे टाळूया. मोबाइलच्या अती वापराचे दुष्परिणाम त्यांना वेळोवेळी समजावून सांगूया. शिवाय अगदी लहान मुलांना जेवण भरवताना फोन आणि टीव्हीपासून दूर ठेवूया.
मुलांसमोर आपण टीव्हीवर कुठल्या प्रकारचे कार्यक्रम पाहतोय हे तपासून बघूया. लहान आहेत, त्यांना काही कळत नाही अशा गैरसमजात न राहता जाणीवपूर्वक लक्ष देऊनच तो इडियट बॉक्स वापरूया.
घरात मुलांना आपल्या बरोबरीने कामे सांगूया म्हणजे पुढेदेखील त्यांना कामाची सवय राहील.
लहानपणापासूनच वेळोवेळी त्यांना व्यसनाधीनता आणि त्याचे दुष्परिणाम इत्यादी बाबतीत जागृत करत राहूया.
मुलांना मुलींबद्दल आणि मुलींना मुलांबद्दलचा आदर वाढेल असेच वर्तन घरात ठेवायचा प्रयत्न करूया.
स्वतः फेमिनिस्ट असाल तरी आपल्या मुली फेमिनिझमचे टोक गाठणार नाहीत ना याकडे लक्ष ठेवूया.
मुलांकडून चुकून काही छोटे मोठे गैरवर्तन झाले तर रिऍक्ट न होता त्याबाबतची कारणे विचारून, त्यांचे विचार मोकळ्या मनाने ऐकून घेऊन योग्य अयोग्य गोष्टी त्यांना शेजारी बसवून समजावूया.
कितीही मॉडर्न झालो तरी आपण आणि आपल्या मुली बाहेर जाताना बॉलिवूड हिरोईनच दिसलो पाहिजे असा अट्टाहास न बाळगता, तिलाही तसे बाळकडू द्यायचे टाळूया. शॉर्टसच काय तुम्ही हवे ते कपडे घाला, पण जे काही घालताय ते निदान आपल्याला शोभतंय का खरंच हे एकदा तरी तपासून पाहा आणि शिवाय ते ओंगळवाणे किंवा बीभत्स नाही दिसत ना याचीही दक्षता घेऊया.
दोघांनाही, मुला-मुलींना प्रसंगावधान आणि स्वसंरक्षणाचे धडे नक्की देऊया.
अन्न, पाणी आणि पैसा कष्टानेच येतो त्यामुळे त्याचा योग्य तो आणि वाया न घालवता वापर करायला शिकवूया आणि आपण करत नसू तर प्रथम आपण तो करूया. मुख्यत्वे लग्न कार्यात अन्न वाया जाणार नाही हे बघूया.
लहान असताना किंवा मोठी होत असताना मुलांशी आदराने बोलूया आणि त्यांच्या बोलण्याकडे दुर्लक्ष करणे टाळूया. म्हणजे ते स्वतः मोठे झाले की त्यांच्यातही दुसऱ्याचे ऐकून घ्यायची क्षमता थोडीफार तरी टिकलेली असेल याची नक्की नोंद घेऊया.
स्वातंत्र्य म्हणजे स्वैराचार नव्हे हे आपण पालक म्हणून डोक्यात फिट करूया म्हणजे कालांतराने मुले आपोआपच करतील.
वरची माझी मते मी अगदी पोटतिडकीने मांडली आहेत, त्यांपैकी काही मुद्दे मला स्वतःला देखील आचरणात आणणे खूप अवघड आहे. काही आयांना माझी मते अजिबात पटणारही नाहीत कदाचित; पण आपले अपत्य कमीतकमी एक उत्तम नागरिक बनावे यासाठी एक आई म्हणून प्रयत्न करायला काहीच हरकत नाही. नाही का?
– सायली साठे-वर्तक