मानवी जीवनात इच्छा आकांक्षा यांना सीमा नाही. जगातील ज्या ज्या उत्तम गोष्टी आहेत त्या आपल्याला मिळाव्यात अशी प्रत्येकाची इच्छा असते. यात भौतिक गोष्टी वगळता अनेक संकल्पनाही समाविष्ट असतात. आनंद, समाधान, आपुलकी, शाबासकी, कौतुक, प्रसिद्धी अशा अनेक मानवी विचारांशी निगडीत गोष्टींबाबत प्रत्येकाला ओढ असते. यातही कुणीतरी आपल्याला चांगलं म्हणत यातही एक वेगळाच आनंद दडलेला असतो. किंबहुना प्रत्येकानेच आपल्याला आणि आपण केलेल्या कृतीला स्तुतीसुमनांनी गौरवावे असे आपल्याला वाटते. मुळात कौतुक या भावनेतून मिळणारा आनंद वर्णावा तितका कमीच.
असे म्हणतात, कौतुक हा शब्द तसा लहान आहे पण ते करायला मन मोठं असावं लागतं. इतरांतील दोष दाखविणे, उणिवा काढणे तसे पाहता अगदी सोपे आहे. परंतु एखाद्याच्या कृतीचे कौतुक करून त्यास प्रोत्साहन देणेही तितके अवघड नाही. यासाठी गरज आहे ती फक्त आणि फक्त आपला दृष्टीकोन आणि विचार करण्याची पद्धत बदलण्याची. कारण लोक आपल्याबद्दल काय विचार करतात यापेक्षा आपण लोकांबद्दल काय विचार करतो यावर बऱ्याच गोष्टी अवलंबून असतात.
कौतुकात एक विलक्षण अशी शक्ती आहे. जी माणसाला एक सकारात्मक उर्जा प्रदान करीत असते. माणूस हा कौतुकाचा नेहमीच भुकेला असतो. जगद्विख्यात लेखक रॉबर्ट कावेट्ट यांनी आपल्या पुस्तकात कौतुकाबद्दल अतिशय सुंदर वर्णन केले आहे. ते म्हणतात, जगात जवळपास दररोज तीन अब्ज लोक आहेत जे अन्न मिळत नाही म्हणून भुकेले आहेत. परंतु त्यापुढेही जाऊन चार अब्ज लोक असेही आहेत जे सर्वकाही असूनही कौतुकासाठी, शाबासकीसाठी भुकेले आहेत. थोडक्यात काय तर जगात लोक अन्नापेक्षाही कुणीतरी आपला उद्धार करावा, कौतुक करावे यासाठी चिंतातूर आहेत.
इतरांवर आपली छाप पाडण्यासाठी असो किंवा इतरांना प्रेरित करण्यासाठी असो, कौतुक खूप महत्त्वाचे आहे.
मला आठवतं आमच्या ऑफीसमध्ये एक श्याम नावाचा कर्मचारी होता. ज्याला सर्वजण स्लो मोशन म्हणून चिडवायचे. दिलेले कोणतेही काम अगदी संथपणे किंबहुना निवांतपणे करण्याची त्याला सवय होती. सर्वजण त्याला त्यावरून नेहमीच बोलत असत. रोजरोज होणारी टीकाटिप्पणी आता श्यामला सवयीची झाली होती. एके दिवशी मी सर्वांना दिलेल्या कामाचा रिपोर्ट घेण्यासाठी बोलाविले. काम दुसऱ्या दिवशी पूर्ण करायचे होते. परंतु कामाबाबतची सद्य परिस्थिती काय आहे हे जाणून घेण्यासाठी मी सर्वांना एक दिवस आधीच बोलावले. मिटींग रिपोर्टमध्ये सर्वजण आपापल्या कामाचा रिपोर्ट सर्वांसमोर मोठ्या आवाजात वाचून दाखवीत होते. आता श्यामची वेळ आली.
स्टाफमध्ये हळव्या स्वरात हशा पिकला. श्याम भीतभीत उभा राहीला आणि अडखळत त्याने केलेल्या कामाचा रिपोर्ट सांगू लागला. त्याचे सांगून होताच तो अतिशय भयभीत होत माझ्या प्रतिक्रियेची वाट पाहू लागला. सर्व स्टाफला माहीत होते की मी आता श्यामला बरेच काही सुनावणार. मी श्यामला म्हणालो, श्याम वेल डन… पूर्वीपेक्षा खूप छान प्रगती आहे. आणि मला खात्री आहे तू वेळेत उत्तमरीत्या काम करशील. श्यामच्या चेहऱ्यावर हास्य उमटले. सर्व स्टाफ मात्र अवाक झाला. मोठी लढाई जिंकल्याच्या स्वरात श्याम आत्मविश्वासाने बोलला, हो सर मी नक्कीच काम वेळेत पूर्ण करणार. त्यानंतर आश्चर्य म्हणजे दुसऱ्या दिवशी सर्वांत आधी काम पूर्ण करून श्यामने सबमिटही केले.
“सर तुमच्या विश्वासाच्या दोन शब्दांनी हत्तीचे बळ संचारले’ असे म्हणत त्याने आभारही मानले. कौतुकाचे दोन शब्द व्यक्तीचे कोणतेही नियोजित कार्य त्याक्षणीच अर्धे पूर्ण करीत असतात. क्रिकेटच्या मैदानात चाहत्यांनी केलेले जल्लोषरुपी कौतुक खेळाडूला उत्तम खेळण्यासाठी अधिक उत्तेजित करीत असते. आपल्या घरातील लहानग्यांचे छोट्या छोट्या प्रयत्नांचे केलेले कौतुक त्यांना मोठमोठे साहस करण्याची प्रेरणा देत असते. एखादी अशक्य गोष्ट शक्य करण्यासाठी लागणारी ऊर्जा ही कौतुकातूनच मिळत असते. म्हणूनच आपण नेहमी कौतुक करायला शिकले पाहिजे. यशात तर सारेच कौतुक करतात. परंतु अपयशातही उत्तम प्रयत्नांना दाद देणारे दोन कौतुकाचे शब्द समोरच्या व्यक्तीला स्फुरण चढवित असतात. कौतुकाने मने जुळतात. कौतुकाने एकमेकांप्रती असणारा विश्वास अधिकच वृद्धिंगत होत जातो. आपल्या कौतुक करण्याच्या सवयीने लोकांना आपले व्यक्तिमत्त्व भावते. परिणामी अनेक माणसे आपल्याशी जोडली जातात.
टीकाटिप्पणी करण्यात कसलं आलंय सुख नाती फुलण्यासाठी करावे मनापासून कौतुक
सागर ननावरे