मिसेस नंदिता तुम्हाला चहा सोडायला हवा! आजपासूनच शुभस्य शिघ्रम!’ “काय?’ डॉक्टरांच्या सावधानतेच्या इशाऱ्यावर नंदिता शॉकच झाली. “चहा सोडायचा? छे! छे!’ चहा एक सर्वसामान्य पेय नव्हतंच तिच्यासाठी. तिच्या जीवनाला व्यापलेला तिच्या सुखदुःखाच्या प्रत्येक क्षणांचा तो साक्षीदार होता, नुसता साक्षीदारच नव्हे तर तिचा सोबतीही!
अगदी कळत्या वयापासून चहा वेगवेगळ्या रुपात तिच्या जीवनाचा अविभाज्य घटक बनला होता. अगदी झिपऱ्या वयापासून तिला चहा आठवू लागला. सकाळी उठलं की चुलीच्या उबिला बसायचे. एकत्र कुटुंब, दोन तीन चुली ढणाणत असायच्या. छोट्या मुलांना चुलीत जळण घालायचं काम असायचं. भल्या मोठ्या पितळी पातेल्यात चहा उकळत असायचा. कधी गप्पा कधी कविता तर कधी जागेवरून भांडण! किती “मजेदार बाल्य चहा’ होता तो! कधी मधी चहात बुडवायला पाच पैशांचा बटर, तो मस्त चहा पिऊन टुम्म भिजला. मऊ मऊ बटर तिला खूप आवडायचा. कधी शिळी चपाती चहात बुडवायला मिळायची. चुलीवरील तो धुरकट फ्लेवर्ड चवदार मस्त चहा तिला खूप प्यावा वाटायचा.
पुढं शाळकरी वयात शाळा सुटली की संध्याकाळी धावतच घरी यायचे, कारण संध्याकाळचा चहा लहानांसाठी वर्ज्य होता. तरीही तिला शिल्लक राहिलेला तर कधी आजोबांच्या काश्याच्या पेल्यातला मुद्दाम तिच्यासाठी राखून ठेवलेला तळाचा चहा मिळायचाच! बऱ्याच वेळा गरम राखेत पेला तसाच असायचा. मग आल्या आल्या घुटुक दिशी तो संपवायचा! असा आजोबांच्या मायेने भारलेला तो “शाळकरी चहा!’
माध्यमिक शाळेत मैत्रिणींच्या घरात घेतलेला प्रेमळ आग्रहाचा “हट्टी चहा!’ ज्युनियर कॉलेजमध्ये पैजा हरून-जिंकून लटकं भांडून मैत्रिणींकडून उकळलेला तो “विजुगिशी भांडखोर सळसळता तरुण चहा!’ अभ्यास करताना इक्वेशन्स असो की स्टॅट, मॅथ्स असो की फिजिक्सची डोकेदुखी! चहाच त्यावर सोल्युशन असायचा असा तो तिचा “सोल्युशन चहा!’
अचानक ढग झाकोळून येऊन क्षणात सारं अंधारमय व्हावं तसं कॉलेजमधून पेपर दिवशी घरी अचानक न्यायला आलेला शेजारचा अवी अन काय हे? काय झालं? का बोलावलंय घरी? घरासमोर गर्दी बघितली. आजोबांचे असे अचानक न भूतो भविष्यती सोडून गेल्यानंतर धाय मोकलून रडताना शेजारपाजाऱ्यानी सांत्वनपर पाजलेला तो ‘सांत्वनाचा दुःखी चहा!’ तिचे डोळे भरून आले.
सीनियर कॉलेजमध्ये ऑफ पिरियडला प्रत्येकीला सोबत द्यायला ग्रुप मैत्रिणींसोबत कॅन्टीनमधला तो कधी “उधारीचा, उसना तर कधी रोखीचा टाइमपास मारामारी चहा!’ इथंच त्याची न तिची चोरून झालेली नजरानजर, ट्रान्झिस्टरवर लागलेली ती विविधभारतीवरील मस्त हिंदी रोमॅंटिक गाणी अन् तिच्यासाठी तिला कंपनी देण्यासाठी बनलेला तो चहाप्रेमी! मैत्रिणींना चुकवून त्याच्यासोबत कॅन्टीनमधला आवडत्या गाण्यांच्या सोबतीत घेतलेला ‘मधाळ स्वप्नाळू चहा!’ त्याच्या न तिच्या शेवटच्या भेटीवेळी चहाच्या कपात मिसळलेल्या अखंड अश्रूधारा अन् अबोल, भावविव्हळ त्याची नजर चुकवून घेतलेला तो ताटातुटीच्या क्षणांचा ‘विव्हळ चहा!’ तिच्या हृदयात कालवाकालव झाली.
एमबीएला प्रवेश मिळाल्यानंतर त्याच्यापासून लांब राहून प्रत्येक वेळी गाड्यावर त्याच्या आठवणीत पिलेला तो “विरह चहा!’ एमबीएच्या निरोपाला सर्व सहाध्यायींनी मिळून आनंद अन् सोबत्यांच्या निरोपाच्या क्षणी पिलेला तो “सदगदित चहा!’ पावसात चिंब भिजल्यावर निथळत्या थेंबासोबत घेतलेला कडक अद्रकयुक्त ‘सर्द ओला चहा!’
लग्नानंतर उंबऱ्यावरील माप ओलांडून आत आल्यावर नवरा नवरी थकली असतील गं चहा पाजा… म्हणून पुढ्यात आलेला चहा अन् अनपेक्षितपणे तिच्या हातातील उष्टा कप आपल्या ओठांना लावलेला तो “हुरहूरता धडधडता चहा!’
पहिल्या प्रसूतिवेळी बाळाच्या जन्मानंतर थकलेल्या अन पोटात आग पडलेल्या अवस्थेत त्या कोवळ्या सुकुमार नाजूक जीवाच्या सोबतीने घेतलेला डिलिव्हरी रूममधील “बाळंत चहा!’ संसारातील धुसफुशीत अन् ताणतणावाच्या क्षणी उद्विग्न दुःखी होऊन काहीच न सुचून घेतलेला तो ‘तणावमुक्ती चहा!’ सकाळी उठल्या उठल्या घेतलेला वेलचीयुक्त ‘प्रसन्न फ्रेश चहा!’ “अंघोळ करूनच चहा घ्यावा’ असला विधिनिषेध तिनं कधीच पाळला नव्हता अगदी उपवासादिवशीसुद्धा! आणि यामुळं कधी देव तिच्यावर नाराज झाला किंवा रागावला असं कधीच नव्हतं झालं उलट अडीअडचणीला तो तिच्या मदतीला धावून आला होता. कारण मनच होतं स्वच्छ -नितळ! कधी गॅलरीत तर कधी खिडकीत उभं राहून मावळत्या सुर्यासोबत घेतलेला तिन्हीसांजेचा तो “कातरवेळ चहा!’
उन्हाळा असो, हिवाळा असो की पावसाळा तिचा संध्याकाळचा चहा कधीच चुकला नव्हता. कुणाच्याही घरातल्या कप-बशीच्या आवाजानेही ती खूप आनंदी व्हायची! तिनं खिडकीतून बाहेर पाहिलं. दूरवरून आलेली वळणावळणाची दृश्य-अदृश्य वाट! तिचाही जीवन प्रवास असाच वळणा-वळणानी युक्त… वाटेवर बरेच काही सोडलेलं…कधी सोडवत नव्हते तरी नकळत सुटलेलं! प्रत्येक क्षणांचा, घटनांचा सोबती त्याला डॉक्टरांच्या सल्ल्यासाठी सोडावेसे नव्हते वाटत की जीवाच्या बरेवाईटाच्या भीतीनेही! जीवनाच्या प्रत्येक वळणावर रूप बदलत आलेला तो चहा वयही बदलत आलेला जणू!
तिच्यासोबत त्यानेही साठी पार केलेली! आयुष्याची ही तिन्हीसांज …निरांजन देवापुढं तेववून हळूच अंधारात मिटायचे… तिच्याही नकळत तिनं चहाचा कप ओठाला लावला. पुढच्या प्रवासासाठी त्याचीच सोबत घेऊन…
– सुचित्रा पवार