“बोला, तिकीट.’ “दोन आंजर्ले. दादा, किती वेळात पोहचू?’ “सहा तास’ कावेरीने शुभमकडे पाहिलं आणि त्याच्या डोक्यावरून हात फिरवत त्याला जवळ घेतलं. शुभम आईच्या खांद्यावर डोकं ठेवून खिडकीबाहेर बघत होता. हिरवेगार डोंगर, लांबच लांब पसरलेला समुद्र, उंच नारळाची झाडं हे सारं काही शुभमसाठी नवीन होतं. पण तरीही त्याच्या चेहऱ्यावर कसलीही उत्सुकतेची आणि आनंदाची लकीर दिसत नव्हती. खरं तर आजही त्याचं मन पुण्याच्या घरात, शाळेत आणि तिथल्या मित्रांतच अडकून पडलं होतं. सरकारी नोकरीनिमित्त आईची बदली झाल्यानंतर तिच्यासोबत अनोळखी गावात जायचं. राहत्या घरापासून ते शाळेतल्या मित्रांपर्यंत सगळं नवं असलेल्या परिस्थितीशी जुळवून घ्यायचं आणि पुन्हा नव्यानं सुरुवात करायची. त्याने कधी याची तक्रार नाही केली, पण अशा जगण्यात त्याचं मन स्थिर होतं नव्हतं. आणि तक्रार तरी कुणाकडे करणार? कळत्या वयात वडील गेल्यानंतर आपसूकच तो इतरांपेक्षा जास्तच समंजस झाला होता. त्याचा समंजसपणा त्याचं बालपण तर हिरावून नाही ना घेत? या काळजीने कावेरी तिच्या जीवाला खायची.
बराच वेळ होऊन गेला.
“चला, आंजर्ले येयात. खाली उतरून घ्यावा.’ हे ऐकून शांत बसलेल्या शुभमच्या चेहऱ्यावर हसू पाहून कावेरी पण हसू लागली. खाली उतरताच कावेरीने एक फोन केला. “तात्या, मी आले इथे’ पलीकडून आवाज आला. “आलोच 5 मिनिटांत.’ काहीवेळाने तात्या आले. “बाईसाहेब, द्या ती बॅग इकडे.’ असं म्हणून बॅग सायकलवर ठेवली आणि चालू लागले. “आई, हे आजोबा आपल्यासारखंच बोलतात. मग ते कंडक्टर मघाशी.’ तात्या हसून, “माका कोकणी पण येतंय आण पुणेरी पण.’ काही अंतरावर तात्या एका टुमदार कौलारू घरासमोर थांबले. सायकल सुपारीच्या झाडाला टेकवली. “बाईसाहेब, आजपासून तुम्ही इथं राहायचं. काही लागलंच तर बिनदिक्कतपणे सांगा.’ कावेरी अंगणात उभी राहून पाहात होती. तुळशी वृंदावन, शेजारीच दिवा लावण्यासाठी ठेवलेला दगडी कोनाडा, दाराच्या बाजूला एक छोटा ओटा. घरात प्रवेश करताच स्वयंपाकघर आणि देवघर पाहून तिचं मन प्रसन्न झालं. “शुभड्या, ती बघ मांजर’. अंगाचं मुटकुळं करून गाढ झोपलेल्या मनीला शुभमने अल्लाद आपल्या मांडीवर घेतलं. कावेरीने घरात आवराआवर करून घेतली. “उद्या शाळेत तुझं ऍडमिशन घ्यायला जाऊ.’ शुभम आईच्या मांडीवर डोकं ठेवून तुळशीपुढं लावलेल्या मिणमिणत्या दिव्याकडं पाहात तसाच झोपी गेला. दुसऱ्या दिवशी त्याला जाग आली ती विहिरीत पडलेल्या पोहऱ्याच्या आवाजानेच! तो बाहेर आला. “झाली का झोप?’ “आई, काय करतेस?’ “पाणी शेंदतेय.
तुला अंघोळीसाठी. लवकर उरकून घे. शाळेतून मला पुन्हा ऑफिसला जायचंय’. नाश्ता करून दोघे घराबाहेर पडले.
कावेरीने शाळेत शुभमचे ऍडमिशन केले. “मी संध्याकाळी न्यायला येते. चल जाऊ मी.’ असं म्हणून ती निघून गेली. शुभम वर्गात गेला. चापूनचोपून पाडलेला भांग, टापटीप कपडे आणि तेवढंच सोज्वळ बोलणाऱ्या शुभमला पाहून वर्गातली मुलं एकमेकांकडे बघू लागली. मधल्या सुट्टीत जो तो त्याच्याशी ओळख करून घेत होता. “मी सोन्या. ह्ये माझे दोस्त. गण्या, अंत्या आणि विशल्या. आमच्याबर दोस्ती करणार?’ शुभमने त्यांच्या हातात हात दिला. शाळा सुटली. शुभम आईची वाट पाहात उभी होती. “तुका घरी नाय जायाचं?’ अंत्याने विचारलं. “हो. आई येतीय.’ थोड्यावेळाने कावेरी आली. “आई, हे माझे नवीन मित्र. सोन्या, गणेश, विशाल आणि अंत्या.’ “हो का! झाली पण मैत्री! शुभड्या, सगळ्यांना घरी बोलावं की.’ “येणार का माझ्या घरी?’ एका सुरात, “हो, येणार’. ऐकून शुभमचा चेहरा खुलला.
दिवसांमागून दिवस जात होते. शुभम हळूहळू त्यांच्यासोबत मिसळू लागला. कावेरी तिच्या कामात व्यापून जायची. पण शुभमला शाळेतून खूश होऊन आलेलं पाहिलं की, तिचा थकवा दूर व्हायचा.
सुट्टीच्या दिवशी शुभम मित्रांबरोबर कधी समुद्रकिनारी जायचा; तर कधी सायकलीच्या शर्यती लावून कड्यावरच्या गणपती बाप्पाजवळ कोण आधी जातंय? म्हणून रेस लागायची. शेवटी जिंकलेलं कोणी असू देत; मंदिराच्या डोंगरावर बसून कधी अंत्याच्या आईने दिलेली ओल्या काजूची उसळ; तर कधी कावेरीच्या हातच्या बाकरवाड्यावर सगळे तुटून पडायचे. “शुभड्या, सुट्टीचा एक दिवस तरी देतोस का रे तू मला?’ “आई, तुला माहितेय मला सोन्याने नारळाच्या झाडावर चढायला शिकवलं.’ “छान’ “त्याची आई म्हणते, मी खूप गोड बोलतो. सोन्याला पण शिकव असंच बोलयला.’ “मग कधी शिकवणार?’ “आई, सोन्या आणि अंत्या जसे पण आहेत ना, छान आहेत. आणि बाकीचेपण.’ कावेरीने शुभमला जवळ घेतलं. “गुणी गं माझं बाळ ते!’ शुभमला आत्ममग्न होण्यापासून रोखू पाहणाऱ्या कावेरीच्या मनावरचं ओझं आता कमी होत होतं.
बघता बघता वर्ष सरलं. त्यादिवशी शुभम त्याच्या मित्रांबरोबर अंगणात लगोरी खेळत होता. “शुभड्या, मला पण घे ना खेळायला.’ “आई, अगं तू काय आता लहान आहेस का? आणि तसंही, तुला चेंडू कोणी मारेल का?’ “त्यात काय, मारायचा चेंडू. पण मी लागू देईल तर ना?’ “असं असेल तर ये मग माझ्या टीममध्ये.’ “शुभड्या, नेम धरून मार. सगळ्या चपट्या पडल्या पाहिजे.’ शुभमने आपला डावा पाय पुढे करत तो थोडा वाकवला आणि एक डोळा झाकून घेत बरोबर नेम धरला. तो लगोरी फोडणार तेवढ्यात कावेरीचा मोबाइल वाजला. “शुभम, टाइम प्लिज.’ “ये काय गं आई?’ कावेरीने फोन घेतला. पलीकडून आवाज आला. “मॅडम नमस्कार. पुणे इथे पर्मनंट करून घेण्यासाठीचा अर्ज साहेबांसमोर मांडू का? नाहीतर कायमचे तिकडेच थांबावे लागेल.’ “विचार करून कळवते.’ म्हणत कावेरीने फोन ठेवून दिला. “कोणाचा फोन होता?’ “कोणाचा नाही. चल, तू फोड लगोरी’. शुभमने एका फटक्यात लगोरी फोडली. ती रचायला पळापळ करताना कावेरी कधी लहान झाली हे तिलाच नाही कळलं! “आई, पळ लवकर ती शेवटची लगोरी रचून. पळ, नाहीतर आउट होऊ आपण’. कावेरीने शेवटची लगोरी रचली आणि एकच आवाज आला. “लगोरच्या…!’ शुभमने आईला मिठी मारली. अंत्या आणि सोन्याने शुभमला उचलून घेतले. चेहऱ्यावर पडलेली उन्हाची तिरीप त्याच्या चेहऱ्यावरचं हसू अजूनच उजळून काढत होती. कावेरी स्तब्ध होऊन शुभमकडं पाहात विचार करू लागली.
माझ्या शुभड्याचं आयुष्य पण असंच विखुरलंय. या लगोरीसारखं! त्याने मैत्रीचा डाव रचायचा आणि मी तो विस्कटायचा. त्याच्या निरागस मनाने सगळं निमूटपणे सहन करायचं आणि पुन्हा नवीन डाव रचायचा! प्रत्येकवेळी त्याला सावरायला नवीन हात पण त्यानेच शोधायचे. त्याच्या आतलं हरवलेलं खोडकर मुल आता कुठं मला गवसलंय. त्याला नाही गमवायचं. आईला विचार करताना पाहून शुभम तिच्याजवळ गेला. “कसला विचार करतेस? पुन्हा बदली झाली का?’ कावेरीने शुभमला जवळ घेतलं आणि आवाज दिला. “अंत्या, गण्या, सोन्या सगळेजण इकडे या. एक आनंदाची बातमी. तुमचा दोस्त आणि त्याची आई आता कायमचे इथेच राहणार.’ “आई, खरंच!’ कावेरीने शुभमच्या कपाळावर आपले ओठ टेकवले. “हो रे माझ्या बबड्या. अगदी खरं.’ “त्यादिवशी टेकडीवरच्या बाप्पाला मी बोललो होतो. आम्हाला तुझ्याचजवळ राहायचंय. बघ, त्याने ऐकलं माझं’. “हो का? तर मग उद्याच आपण बाप्पाच्या दर्शनाला जायचं. बोला गणपती बाप्पा…’ शुभमला मिठी मारत त्याच्या मित्रांनी मोठ्या आवाजात एकच गर्जना दिली. “मोरया…!’ मित्रांच्या घोळक्यातून आईकडे पाहणाऱ्या शुभमच्या डोळ्यातले आनंदाश्रू, तिच्यादेखील डोळ्यातून वाहात होते!
अमोल भालेराव