सोमाटणे – पिढीजात आणि परंपरेने चालत आलेल्या कलेला तंत्रज्ञानाची जोड दिली तर कामाचा वेग आणि कार्यक्षमता दोन्हीही कमालीच्या वाढतात. त्यामुळे पैसेही पूर्वीपेक्षा जास्त मिळतात हे सिद्ध करून दाखवले आहे सोमाटणे येथील तीन भावडांनी. पूर्वी त्या कामाला ४५ दिवस लागत होते. आता तंत्रज्ञानामुळे अवघ्या १५ दिवसांत हे काम होत आहे.
मुळच्या कोल्हापूर येथील परंतु सध्या सोमाटणे येथे राहणारे निलेश मरगु पात्रुड आणि त्यांच्या दोन भावांनी करोना काळात आपल्या पिढीजात दगड कलेला व्यवसायाचे रूप देण्याचे ठरवले. व्यावसाय वृद्धीसाठी त्यांनी सोमाटणे गाठले. सध्या निलेश, त्याचे वडील आणि दोन भाऊ मिळून हा व्यवसाय करतात. मरगु पात्रुड हे आपल्या तिन्ही मुलांना सोबत घेवून येथे दगडांच्या विविध मूर्ती आणि तुळशी वृंदावन घडवतात. परंतु त्यांच्या तिन्ही मुलांनी आपल्या पारंपारिक दगड घडवण्याच्या कलेला अद्ययावत तंत्रज्ञानाची जोड देवून चित्ताकर्षक मूर्ती घडवण्याचे कसब आत्मसात केले आहे. त्यामुळे पारंपारीकता आणि आधुनिकता याचा सुरेख संगम आपल्याला येथे पहावयास मिळतो.
या कलेविषयी त्यांच्याशी संवाद साधताना त्यांनी आपला संपूर्ण जीवन प्रवासच उलगडून सांगितला. निलेश आणि त्याच्या भावांना यांना नेहमी वाटायचे आपली कला जगाने पहावी. तिचे कौतुक करावे आणि यातून चार पैसेही उभारावेत. परंतु वडील जसे मूर्ती घडवतात त्याला जास्त कालावधी लागतो. त्यामुळे सर्वांचे पोट भरणे शक्य नव्हते. या व्यवसायाला गती येण्यासाठी त्यांनी ग्रेन्डरचा वापर सुरू केला. जेमतेम १० वी शिक्षण झालेला निलेश पात्रुड आणि त्याचे दोन भाऊ आर्थिक परिस्थिती अत्यंत नाजूक असल्याने आणि वडील सारखे फिरतीवर असल्याने जास्त शिक्षण घेवू शकले नाहीत. मात्र आपल्या मुलांना कोणत्याही परिस्थितीत उच्य शिक्षण देणार. माझ्या आमच्या वाट्याला आलेलं काम मी त्यांच्या वाट्याला येवू देणार नाही, असे ते सांगतात.
निलेश आणि त्याचे दोन भाउ हे काळ्याशार पाषाणातून तुळशी वृंदावन, मंदिर, कमळ, विविध देवतांच्या मूर्ती, गौतम बुद्ध यांच्या सुंदर कलाकृती साकारतात. ही कला त्यांच्याकडे त्यांच्या वडिलांकडून अनुवंशिकतेने चालत आली आहे. निलेश आणि त्याचे दोन भाऊ शेखर आणि किरण या तिघांनी मिळून कलेला तंत्रज्ञानाची जोड देवून तिचा वेग प्रचंड वाढवला. जे काम दिड महिन्यात पूर्ण व्हायचे तेच काम मशीन वापरल्याने १० ते १५ दिवसात होवू लागले. साहजिकच यामुळे पैसे जास्त मिळू लागले. दगडाला छिन्नी हातोडा आणि ग्रेन्डेर यांच्या मदतीने लवकर आकार देता येतो आणि मूर्ती लवकर तयार होते.
जर या कलेला आणखी औद्योगिक स्वरूप दिल तर यात पैसेही भरपूर आहेत आणि कलाही वाढेल. त्यामुळे येणाऱ्या पिढ्यांनी शिक्षण तर घ्यावेच परंतु आपल्या वाड वडिलांपासून चालत आलेल्या कलेला झळाळी देवून तिला व्यावसायिक रूप द्यावे. नुसते मूर्तिकार न होता व्यावसायिक मूर्तिकार व्हावे, तेही सुशिक्षित मूर्तिकार, असे निलेश पात्रुड याने सांगितले.