हिमांशू
ज्यांची प्रकृती ठणठणीत असेल, ज्यांना हृदयाशी आणि श्वसनाशी संबंधित काही आजारपण नसेल आणि ज्यांच्या घरात सायकल असेल, त्यांनी स्वतःला भाग्यवान समजायला हरकत नाही. घरात सायकल असणं आणि ती चालवण्याचा “दम’ अंगात असणं हे लवकरच संबंधिताचं भांडवल ठरणार आहे. कारण अशी व्यक्ती दुचाकी-चारचाकी स्वच्छ पुसून घरात ठेवून देईल आणि खिशाला लागलेली आग विझविण्याबरोबरच अतिरिक्त कॅलरीज जाळून टाकण्यास सक्षम असेल. आर्थिक फायद्याबरोबरच आरोग्यविषयक फायदा असूनसुद्धा आपल्याला इंधनबचतीचं महत्त्व अद्याप समजू शकलेलं नाही. श्रीमंतीच्या आणि प्रतिष्ठेच्या खोट्या, बेगडी कल्पना डोक्यात घेऊन आपण आपल्याच पायावर कुऱ्हाड चालवली. एक एक्झरसाइज करून पाहा.
रश अवर्समध्ये तुमची दुचाकी किंवा चारचाकी एखाद्या मोठ्या सिग्नलवर थांबली असेल तेव्हा सभोवार नजर टाका. बहुतांश दुचाकी आणि चारचाकी वाहनांमध्येही केवळ एकच व्यक्ती बसली आहे, हे तुम्हाला दिसेल. आता एक साधं गणित करून पाहा. प्रत्येक कारमध्ये किमान चार सीट असतात. त्यामुळे गाड्यांच्या या संख्येला चारने भागलं तर किती गाड्या रस्त्यावर शिल्लक राहतील? इंधनखर्च, कोंडी, प्रदूषण किती प्रमाणात टळू शकेल? वेळ किती वाचेल? अर्थात, प्रत्येकालाच कार पूलिंग शक्य होईल असं नाही; पण घरासमोर आणि ऑफिससमोर बसस्टॉप असेल तर किमान सिटीबसने ये-जा शक्य होईलच; पण मग प्रतिष्ठेचं काय होईल..!
असो, आता पेट्रोलची प्रचंड टंचाई निर्माण झालीये, अशी कल्पना करून पाहा. पंपावर वाहनांची प्रचंड मोठी रांग लागलीये. रांगत रांगत पुढे सरकावं लागतंय. आपली गाडी जिथे उभी आहे, तिथून पेट्रोल पंप दिसतसुद्धा नाहीये. रांगेत उभं राहण्यासाठी रजा काढावी लागलीये. हो, दोन-तीन दिवस रांगेत थांबल्याशिवाय पेट्रोलच मिळत नाहीये. एवढ्यात आरडाओरडा ऐकू येतो. कुणीतरी सांगत येतो, “पेट्रोल मिळणारच नाही आता. पंप बंद झालाय. बाचाबाचीतून भांडण होऊन एकाचा खून झालाय पंपावर!’ दुसऱ्या दिवशी पेट्रोलसाठी पुन्हा रांग लावावी लागतेय. दोन दिवसांनी नंबर आल्यावर पंपाचं दर्शन होतंय; पण आता पंपावर लष्करी जवान उभे आहेत… पंपाच्या रक्षणार्थ! ही परिस्थिती आपल्यापासून फार दूर नाही,
श्रीलंकेत निर्माण झालीये. अर्थात पेट्रोलच्या इतक्या तीव्र टंचाईचं कारण परकीय चलनाची गंगाजळी संपणं हे आहे. चीनच्या अव्वाच्या सव्वा अटी मान्य करणारे राष्ट्रपती गोटाबाया राजपक्षे यांनी बेल्ट अँड रोड प्रकल्पात सहभाग नोंदवला. कर्जाच्या मोबदल्यात हंबनटोटा बंदर चीनच्या ताब्यात दिलं. आता दिवाळखोरी उंबरठ्याशी आहे. पेट्रोल, डीझेल, रॉकेल खरेदी करायला पैसे नाहीत. पेट्रोल पंपावर एका तरुणाचा आणि तीन ज्येष्ठ नागरिकांचा मृत्यू झाला.
पेट्रोल-डीझेलचा थेट संबंध आंतरराष्ट्रीय दरांशी आणि दरांचा संबंध आंतरराष्ट्रीय परिस्थितीशी आहे. रशिया-युक्रेन युद्धामुळे कच्च्या तेलाचे दर भडकलेत. सलग दोन दिवस इंधनाचे दर वाढलेत. सीएनजी, पीएनजीचीही दरवाढ झालीय आणि स्वयंपाकाचा गॅससुद्धा पन्नास रुपयांनी महागलाय. आपल्या देशाची आर्थिक परिस्थिती श्रीलंकेसारखी नाही; परंतु थोड्याशा इंधन दरवाढीनेसुद्धा बजेट कोलमडणारे कोट्यवधी लोक आहेत. गांभीर व्हायचं की राजकारण्यांच्या माकडचेष्टा बघायच्या, हा ज्याचा-त्याचा प्रश्न! कारण ज्याचं इंधन जळतं त्यालाच कळतं!