चक्रासन हे शयनस्थितीतील आसन आहे. ज्यामध्ये शरीराची कमान होते. जी चक्राकार असते. शरीराला चक्राप्रमाणे आकार देणारे म्हणून या आसनाला चक्रासन म्हणतात.
आसन कसे करावे?
सुरूवातीला जमिनीवर उताणे झोपावे.
दोन्ही गुडघे उभे करून पायांचे चवडे मांडीजवळ आणावे अथवा दोन्ही पाय गुडघ्यात वाकवून सीटजवळ उभे करावे.
दोन पायांमध्ये साधारणपणे तीन ते चार इंच अंतर घ्यावे.
दोन्ही हात उचलून, तळवे उलटे करून डावा हात डाव्या खांद्याजवळ आणि उजवा हात उजव्या खांद्याजवळ न्यावा.
हात जास्तीत जास्त आतल्या दिशेने न्यावेत.
श्वास घेत कंबर मान उचलावी.
खांद्यापासून गुडघ्यापर्यंतचे शरीर हात आणि पायावर तोलून शरीराची कमान करावी.
जितकी कंबर जास्त उचलली जाईल तितका शरीराचा आकार चक्राकार होईल.
आसन पूर्ण होताच संथ श्वसन करावे.
आसन सोडताना सावकाश श्वास घ्यावा.
मग श्वास सोडत सोडत हात कोपरात वाकवून व पाय गुडघ्यात वाकवून खांदे, कंबर प्रथम जमिनीला टेकवावे.
नंतर दोन्ही हात जे खांद्याखाली असतात ते काढावे आणि हाताचे तळवे जमिनीला टेकवावे.
दोन्ही पाय शयनस्थितीत न्यावेत.
आसनाची वैशिष्ट्ये…
हे आसन तसे सुरूवातीला जास्त वेळ टिकवता येत नाही. पण सरावाने एक मिनिटापर्यंत या आसनात रहाता येते. पाय गुडघ्यात सरळ करणे आणि दोन्ही हात कोपरामध्ये सरळ करणे हे या आसनात महत्वाचे आहे. हे आसन करताना चेहऱ्यावर कमीत कमी ताण आणण्याचा प्रयत्न करावा. तोंड मिटून नाकानेच श्वसन करावे. सुरूवातीला शरीरातील सर्व सकयूंवर ताण येण्याची शक्यता असते परंतु नंतर मात्र हा ताण कमी करता येतो. पाठीचा कणा या आसनात अधिक प्रमाणात वाकवला जातो. सरावाने हे आसन दोन मिनिटांपर्यंतसुद्धा त्रास होणार नाही.
हे आहेत आसनाचे उपयोग…
या आसनात पाठीच्या कण्याची कार्यक्षमता वाढते कारण त्याला उलटा ताण मिळतो. त्यामुळे तेहतीस मणक्यांना चांगला व्यायाम होतो व त्यांची कार्यक्षमता निश्चितच वाढते. तसेच पोटाच्या सकयूंना ताण मिळतो व पोटातील ग्रंथीवर दाब आल्यामुळे पचनक्रिया सुधारते, अतिरिक्त चरबी घटते. हात आणि पाय दोन्हींवर खांद्यापासून गुडघ्यापर्यंत तोलले जाते. त्यामुळे हातापायांच्या सकयूंना बळकटी येते. मांड्या आणि पोटऱ्यांचे स्नायू लवचिक होतात. तसे पाहिले तर व्यवहारामध्ये पुढे वाकत असतो. पण या आसनात मागे वाकल्यामुळे पाठीच्या कण्यांचे विकार होत नाही. तसेच जर खांदा लचकला असेल अथवा अवघडला असेल किंवा दु:खत असेल तर चक्रासन केल्यामुळे लगेच आराम वाटतो. फक्त ज्यांना पाठीच्या कण्याचा त्रास आहे व मोठी ऑपरेशन्स् झाली आहेत त्यांनी डॉक्टरांना विचारून तज्ञांच्या सल्लयाने हे आसन करावे. तसेच ज्यांचा पाठीचा कणा कडक आहे त्यांना चक्रासन करताना इजा होण्याचा धोका असतो म्हणून त्यांनी मार्गदर्शनाखालीच हे आसन करावे. या आसनाची माहिती प्राचीन ग्रंथांमध्ये आढळत नाही. पण आधुनिक अथवा अर्वाचीन साहित्यामध्ये हे महत्वाचे आसन मानण्यात आले आहे.
या आसनामुळे पाठीच्या कण्याला चांगला ताण बसतो. त्यामुळे तो लवचिक बनतो. त्यामुळे शरीरात उत्साह संचारतो. सर्वांगासनाला हे आसन पुरक आहे. वृद्धत्व कमी करून तारूण्याचा जोम आणणारे चक्रासन प्रत्येकाने नियमित केले पाहिजे. हे आसन केले असता विपरित शयनस्थितीतील, धनुरासन, भुजंगासन आणि शलभासनाचे फायदे मिळतात.
चक्रासनामुळे स्त्रियांची योनी बळकट होते. तसेच पुरूषांची वीर्यवृद्धी होते, शुक्रजंतू वाढतात, लिंग शिथिलता दूर होते, जे लोक चक्रासन करतात त्यांची म्हातारपणी कंबर वाकत नाही. तसेच छाती, कंबर, हात-पाय बळकट होतात. स्त्री आणि पुरूषांची संभोगशक्ती वाढते, पोटाचे विकार बरे होतात म्हणूनच चक्रासन हे योगशास्त्रातील महत्वाचे एक आसन मानण्यात आले आहे.