नवी दिल्ली – भारतातील G20 देशांची बैठक राष्ट्रीय राजधानी नवी दिल्ली येथे आज 8 तारखेपासून ते 10 सप्टेंबर दरम्यान होणार आहे. एवढी मोठी पहिली आंतरराष्ट्रीय परिषद भारतात होत आहे, ज्याची तयारी वर्षभर सुरू होती. 18 वी G20 परिषद भारतात होणार आहे, याआधी 17 वेळा बैठक झाली आहे. G20 ची स्थापना 2008 साली झाली आणि G20 ची पहिली बैठक अमेरिकेत झाली.
भारतात होणाऱ्या या परिषदेत एकीकडे रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन येत नाहीये तर दुसरीकडे चीनचे राष्ट्राध्यक्ष शी जिनपिंगही येणार नाहीये. चीनकडून त्या देशाच्या पंतप्रधानांना या परिषदेसाठी पाठवले जात आहे. अशात प्रश्न पडतो की ही G20 परिषद काय आहे आणि तिचा उद्देश काय आहे?
तर, G20 ची स्थापना कशी झाली आणि त्याबाबत सविस्तर माहितीबाबत प्रश्न सोशल मीडियावर ट्रेंड करत आहे. G 8 देशांचा विस्तार आहे. सुरुवातीला G-7 गट होता, ज्यामध्ये कॅनडा, अमेरिका, जर्मनी, इटली, फ्रान्स, जपान आणि ब्रिटन हे याचे सदस्य होते. पण, तो १९९८ मध्ये रशिया या गटात सामील झाला.
G20 म्हणजे काय?
1999 पूर्वी आशिया काही वर्षे आर्थिक संकटाचा सामना करत होता आणि त्यानंतर जर्मनीतील बर्लिन येथे G8 बैठकीत G20 ची स्थापना झाली. 2007 मध्ये, जागतिक आर्थिक संकटानंतर, G20 मंच राज्य प्रमुखांच्या स्तरावर बनवला गेला. G20 गटाची पहिली परिषद वॉशिंग्टन डीसी, USA येथे झाली. G20 शिखर परिषदेचा उद्देश जगातील प्रमुख आर्थिक देशांची परिषद आहे, जिथे सदस्य देश जागतिक अर्थव्यवस्था, वित्त, व्यवसाय, गुंतवणूक आणि हवामान बदल यासह तातडीच्या मुद्द्यांवर चर्चा करतात. जागतिक GDP मध्ये G20 देशांचा वाटा सुमारे 85% आहे. याशिवाय, जगातील एकूण उत्पादनापैकी 80% आणि आंतरराष्ट्रीय व्यापार गटातील 75% हिस्सा आहे.
दरवर्षी बैठक होतेच असे नाही. 2008 मध्ये स्थापन झाल्यानंतर 24 वर्षांनी 18 वी परिषद नवी दिल्ली येथे होणार आहे. त्याची पहिली परिषद 14-15 नोव्हेंबर रोजी वॉशिंग्टन, अमेरिकेत झाली, दुसरी परिषद 2 एप्रिल 2009 रोजी झाली. यानंतर, तिसरी G20 परिषद 24-25 सप्टेंबर 2009 रोजी अमेरिकेतील पिट्सबर्ग येथे झाली. चौथी परिषद 26-27 जून 2010 रोजी टोरंटो, कॅनडा येथे आयोजित करण्यात आली होती, पाचवी परिषद 11-12 नोव्हेंबर 2010 रोजी सोल, दक्षिण कोरिया येथे आयोजित करण्यात आली होती आणि सहावी परिषद 3 आणि 4 नोव्हेंबर 2011 रोजी फ्रान्समधील कान्स येथे आयोजित करण्यात आली होती.
परिषद कधी आणि कुठे झाली?
G20 ची सातवी शिखर परिषद 2012 मध्ये 18 आणि 19 जून रोजी मेक्सिकोमध्ये झाली होती, त्यानंतर या वर्षी रशियामध्ये आठवी शिखर परिषद झाली. नववी परिषद 15-16 नोव्हेंबर 2014 रोजी पिट्सबर्ग येथे झाली. 15-16 नोव्हेंबर 2015 रोजी तुर्कीमध्ये दहावी परिषद आयोजित करण्यात आली होती. अकरावी परिषद 2016 मध्ये चीनमध्ये 4-5 सप्टेंबर रोजी आयोजित करण्यात आली होती. G20 ची बारावी शिखर परिषद 7-8 जुलै 2017 मध्ये जर्मनीतील हॅम्बर्ग येथे झाली. 1 डिसेंबर 2018 रोजी अर्जेंटिना येथे 2018 मध्ये 13 वी परिषद आयोजित करण्यात आली होती. 28-29 जून 2019 रोजी ओसाका येथे चौदावी परिषद आयोजित करण्यात आली होती.
2020 मध्ये सौदी अरेबियामध्ये कोरोनादरम्यान 21 आणि 22 नोव्हेंबर रोजी व्हिडिओ कॉन्फरन्सिंगद्वारे पंधरावी परिषद आयोजित करण्यात आली होती. यानंतर, 2021 मध्ये 30-31 ऑक्टोबर रोजी रोम, इटली येथे 16 वी परिषद झाली. 17 वी परिषद इंडोनेशियामध्ये 15-16 नोव्हेंबर 2022 मध्ये होणार आहे. 18 वी G20 परिषद भारतात 9-10 सप्टेंबर रोजी होणार आहे. 19 वी परिषद 2024 मध्ये ब्राझीलमध्ये आयोजित केली जाऊ शकते.
G20 ला कोणते अधिकार ?
जोपर्यंत G20 चा संबंध आहे, UN च्या बाजूने कोणतेही वैधानिक सामर्थ्य नाही किंवा तो निर्णय स्वीकारण्यासाठी त्याच्या सदस्य देशांमध्ये कोणतेही कायदेशीर बंधन नाही. मुळात, G20 सदस्य देशांमध्ये जगातील अर्थव्यवस्था मजबूत करण्यावर आणि त्यांना चालना देण्यावर चर्चा करते. यामध्ये शिक्षण, रोजगार आणि खाद्यपदार्थांच्या किमतींवर नियंत्रण या मुद्द्यांवर निर्णय घेतले जातात.
त्याचे कोणतेही मुख्यालय किंवा सचिवालय नाही. G20 च्या अध्यक्षांचा निर्णय ट्रोइकाद्वारे घेतला जातो आणि प्रत्येक परिषद वर्तमान, भूतकाळातील आणि भविष्यातील राष्ट्रप्रमुखांच्या समर्थनाने आयोजित केली जाते, जर सोप्या भाषेत समजायचे झाल्यास, यावेळी ट्रोइकामध्ये इंडोनेशिया, भारत आणि ब्राझील यांचा समावेश आहे.