ते फुलपाखरू त्याच्या खांद्यावर बसून अगदी हलकेच पंख हलवत होतं. आपल्यासारख्या बेचव, आत्ता या क्षणी तर मरगळलेल्या, बिनसलेल्या माणसाच्या अंगावर हे फुलपाखरू का बरं येऊन बसलं असेल? त्याला आपल्यात असं काय दिसलं असेल, असा प्रश्न त्याला पडला.
संध्याकाळचे साडेसहा होत आलेले. पुन्हा तेच रस्ते, तीच गर्दी, तोच बसस्टॉप. बसच्या रांगेत चेहरे बदलतात पण तीच मरगळ, तीच चिंता आणि तीच अगतिकता…
बराच वेळ वाट बघूनही बस येत नव्हती. लांबून बस येताना दिसली की ही आपली बस असेल असं वाटायचं, पण जवळ आली की तिच्या कपाळावर वेगळीच पाटी दिसायची. आपल्या कपाळावर नशिबाने लिहिलीय तशी… असं त्याला वाटायचं. खरंच आपण कोण आहोत?,
आपली क्षमता काय आहे? आणि आपण कुठं मरतोय? असं त्याला वाटायचं… खूप फ्रस्ट्रेट झाल्यासारखं व्हायचं…
अचानक त्याच्या डोळ्यासमोरून रंग उडत गेले. त्याची तंद्री उडाली आणि हे काय होतं? असा विचार करता करता त्याच्या लक्षात आलं की एक अत्यंत सुंदर फुलपाखरू उडत येऊन आपल्या खांद्यावर बसलंय. त्या फुलपाखराचे कोरीव पंख, त्यावरची नक्षी आणि अत्यंत सराईत चित्रकारानं बारीक ब्रशनं भरावेत तसे प्रत्येक आकारात भरलेले रंग. ते फुलपाखरू त्याच्या खांद्यावर बसून अगदी हलकेच पंख हलवत होतं. आपल्यासारख्या बेचव, आत्ता या क्षणी तर मरगळलेल्या, बिनसलेल्या माणसाच्या अंगावर हे फुलपाखरू का बरं येऊन बसलं असेल? त्याला आपल्यात असं काय दिसलं असेल? असा प्रश्न त्याला पडला.
धक्काबुक्की सुरू झाली तसा तो भानावर आला. पाण्याच्या लोंढ्यासोबत दगडधोंडे वाहात यावेत, तसा तो बसमध्ये शिरला. नेहमीप्रमाणे सगळ्या सीट फुल्ल. त्याने कानात इयर बड्स घातले आणि भूपेन्द्र-मितालीचं गझल कलेक्शन लावलं. कानात गाणं सुरू झालं. मितालीच्या नाजूक आवाजात गझल सुरू झाली.
कौन किसका हबीब होता है, अपना अपना नसीब होता है।
याद करता है जब अजीज कोई, दर्द दिल के करीब होता है।
हा शेर ऐकवून गझल सुरू झाली…
और दुनिया में भला कौन हमारा होगा,
दिल जो तडपा है ये तुमनेही पुकारा होगा।
त्याच्या अंगावर शहारा आला. नेहमीप्रमाणे ती डोळ्यासमोर आली. ती गोरीपान नाकीडोळी सुंदर. त्यांचं प्रेम होतं. अनेकदा ते एकरूपही झाले होते आणि लग्न करायचं असं ठरवलं होतं. दोघंही त्या निर्णयावर ठाम होते, पण कुठं माशी शिंकली माहीत नाही आणि व्हायचं तेच झालं. ती दोघं वेगळी झाली. त्यानंतरही लॅंडलाइनवर तिचे फोन यायचे, पण ती काहीच बोलायची नाही. फक्त एखादा हुंदका किंवा फुसफुसण्याचा आवाज यायचा. इकडून कितीही विचारलं तरी तिकडून काहीच उत्तर यायचं नाही. हा खेळ मिनिट-दोन मिनिट चालायचा नि मग रिसीव्हर ठेवल्याचा आवाज…
पण हे सगळं का आठवायला लागलंय आता, असं त्यानेच स्वतःला विचारलं. तिच्या विरहानंतर कित्येक वर्षं तो त्यातच गुंग होता. तसा तो आतून तुटला वगैरे नाही. अगदी दुसऱ्या क्षणाला त्याने ठरवलं की तिची-माझी साथ इथपर्यंतच होती आणि तो पुढच्या कामाला लागला होता.
एक सीट रिकामी झाली होती तिथं तो बसला. शेजारी एक कॉलेजची मुलगी. तिनं दोन-तीनवेळा त्याचा चेहरा न्याहाळला. तो मनोमन म्हणाला, बॉस आज कुछ अजीब हो रहा है। ते फुलपाखरू काय… ही फुलपाखरासारखी नाजूक पोरगी काय… मुझको लगता है तुम्हारी जवानी फिर से लौट आयी है। तो गालातल्या गालात हसू लागला. आणि हा बाबा का हसतोय म्हणून ती शेजारी बसलेली कॉलेजची मुलगी आणखी बारकाईने त्याचा चेहरा न्याहाळू लागली.
घरी पोचल्या पोचल्या त्यानं बॅग टाकली आणि बाथरूममध्ये शिरला. कपडे काढायच्या आधी तो आरशासमोर उभं राहून स्वतःला न्याहाळू लागला. त्याने स्वतःकडं अशा नजरेने कधी बघितलं नव्हतं. म्हणजे दाढी करताना, केस विंचरताना तो रोज स्वतःचा चेहरा बघायचाच पण आज त्याची नजर वेगळी होती, किंवा त्याला वेगळं काही दिसत होतं किंवा आरसा त्याला काहीतरी वेगळं दाखवत होता. या तिन्हीपैकी कोणतीही शक्यता गृहीत धरली तरी जे काही होतं ते नेहमीपेक्षा भरपूर वेगळं होतं.
फ्रेश होऊन बाहेर आला तो बायको समोर आली. ती ही म्हणाली, काय आज एकदम हिरोसारखा लुक… काही जबरा घडलंय का… काय सांगावं त्याला सुचेना. त्याची बायको म्हणजे त्याची मैत्रीण. दोघं सगळीकडे एकमेकांना साथ द्यायची. महिन्याला हिशोब, पैशाचं प्लॅनिंग, खाण्या-पिण्याचं प्लॅनिंग सगळं दोघं समजुतीनं करायचे. ती लवकर गेली तर तो अंथरूणं-पांघरूणं उचलायचा. वॉशिंग मशीनमधले कपडे काढून वाळायला घालायचा. अगदीच वेळ आली तर भांडीही घासायचा. स्वयंपाक त्याला फार येत नसे. ऑम्लेट मात्र भारी बनवायचा. बेडरूममध्येही दोघं प्रफुल्लित असायचे. तो तसा बोल्ड, नवनव्या प्रयोगांसाठी इच्छुक. त्या मानानं ती जरा बुजरी होती. पारंपरिक, नेहमीसारखा, साधासुधा शृंगार तिला आवडायचा, पण ती त्याला नेहमी म्हणायची, तू आजही चिकनाच दिसतोस.
पंचेचाळीस आत्ताच पार केलं होतं त्यानं, पण अलीकडे त्याला चिंता सतावायला लागली होती. तसं फार चिंतेचं कारण नव्हतं पण पुढं कसं होईल असं काही त्याला सतत आतून खात राहायचं. अजून आपलं सेव्हिंग नाही. घर झालंय पण कर्ज आहे असं सगळं काहीबाही त्याच्या डोक्यात सुरू असायचं. तो तसा खमक्या होता पण कधीतरी निराशेने त्याला घेरलं की वाटायचं हे सगळं सोडून निघून जावं हिमालयात.
बायकोनं गरमागरम चहा आणून दिला. चहाचे घोट घेता घेता परत त्याच्या डोक्यात तेच फुलपाखरू घिरट्या घालू लागलं. ते फुलपाखरू एवढी माणसं सोडून माझ्याच खांद्यावर का बसलं असेल… याचा विचार त्याच्या डोक्यात पुन्हा सुरू झाला. गॅलरीच्या बाहेर दुसऱ्या सोसायटीच्या कंपाउंडच्या आत एक मोगऱ्याचं झाड होतं. संध्याकाळी पश्चिमेकडून वारा आला की तो मंद सुवास सगळं वातावरण आल्हाददायक करून जायचा. तो कितीही टेन्शनमध्ये असला तरी ते टेन्शन त्या वातावरणात भर्रकन उडून जायचं.
आता बऱ्यापैकी रात्र होत आली होती. आठ वाजत आले होते. जेवायला थोडा वेळ होता. त्याने गॅलरीत त्याच्या आवडत्या आरामखुर्चीत अंग टाकलं. डोळे मिटले. तसा मोगऱ्याचा मंद सुगंध त्याच्या नाकात शिरला. बंद डोळ्यांसमोर पुन्हा तेच फुलपाखरू आलं. त्याचे ते कोरीव पंख. त्यावर अगदी बारीक ब्रशने चितारल्यासारखे विविध रंगांचे ठिपके. त्या पंखांखाली लपलेलं त्याचं अगदी नाजूक शरीर. त्या पंखांची अलगद होणारी उघडझाप…
हो… आणि त्याचं कोडं सुटलं. ते फुलपाखरू त्याला निराशा सोडून दे असं सांगायला आलं होतं तर… या आयुष्याचे अनेक रंग आहेत. त्यातला एखादा काळोखी असू शकेल पण म्हणून सगळं आयुष्य
अंधःकारमय आहे, असं मानण्याची गरज नाही. त्याच्या पंखांवरच्या रंगांतून हे आयुष्याचे इतर रंगपण कधीतरी बघ जरा… असंच तर त्याला सुचवायचं होतं.
ओ.. होहोहो… अश्शी गंमत आहे तर… त्याचा रोमरोम आनंदाने फुलून निघाला, पण पुन्हा एक प्रश्न पडला. त्या कुठल्यातरी दूरच्या बागेत राहणाऱ्या फुलपाखरापर्यंत माझं दुःख पोचवलं कुणी असेल… नक्कीच ते या मोगऱ्याने पोचवलं असेल आणि म्हणूनच सतत सुगंध पसरणाऱ्या मोगऱ्याशी हितगुज करून ते फुलपाखरू सुखाचे परागकण घेऊन आलं असेल.
त्या सुखाच्या परागकणांचा स्पर्श त्याला अजूनही खांद्यावर जाणवत होता.
बी. चंद्रदास